15995 S5006391 (2)

silnie zniszczone przez wkopy budowlane pod zakładane (u w lalach 50-tych baraki robotnicze, że nie można jednoznacznie wypowiadać się odnośnie do ich pierwotnego wyglądu, a tym bardziej funkcji. Ich obecność może jednak sygnalizować istnienie ewentualnej, trwalej zabudowy (zagród?). W pobliżu ob. 865 odkryto bowiem pozostałości kilku, dalszych jam (obiekty 197,216,217) o niejasnej funkcji (gospodarczej?), a w odległości kilkunastu metrów na NW - cząstkowy pochówek zwierzęcy (ob. 99 - por. wyżej rozdz. 5.1.4.1).

Bardzo trudny do rekonstrukcji (i interpretacji) jest pierwotny wygląd i przeznaczenie ob. 542. zlokalizowanego pośrodku ara 117, w odległości kilkunastu metrów na NE od zarejestrowanych w trakcie badań reliktów czworokątnego założenia rowkowego, co wynika z niefachowo prowadzonej jego eksploracji i fatalnego stanu dokumentacji terenowej. W rezultacie, z bardzo dużą dozą niepewności, można rekonstruować go jako dużą jamę o zarysie czworobocznym (wym. 650x 620 cm) i nierównym dnie (glęb. 110-180 cm od współczesnej powierzchni). W obrębie obiektu, ani w jego najbliższym otoczeniu nie stwierdzono śladów żadnych jam poslupowych i innych elementów konstrukcji ścian czy dachu. Wielkość i kształt zarysu poziomego sugerują jednak, iż mogła to być pozostałość zagłębionej budowli (por. rozdz. 5.1.1). Wypelnisko jamy dostarczyło niezwykle bogatego inwentarza zabytków odnoszonych do 11-ej fazy, ale także sporej liczby materiałów. które łączyć należy z poprzednim horyzontem osadniczym oraz serię młodszej ceramiki (faza 111). Lokalizacja obiektu nasuwa przypuszczenie, iż mógł mieć związek z funkcjonującym w tej partii stanowiska czworokątnym założeniem rowkowym (por. wyżej rozdz. 5.1.5.3). Jak sygnalizowano wyżej, rejon, w którym znajdował się obiekt rowkowy oraz towarzyszące mu jamy, pokrywał się częściowo z zasięgiem strefy zajętej przez osadę najstarszej fazy, a podkreślenia wymaga też fakt, że w bliskim jego sąsiedztwie zlokalizowany byl również domniemany grób (groby), którego pozostałości stanowiły m. in. fragmenty żelaznego pasa łańcuchowego.

Na północ od obiektu rowkowego nic zanotowano żadnych obiektów 11-ej fazy. Kilkudziesięciometrowa strefa wolna od pozostałości jakichkolwiek obiektów nieruchomych znajduje się także na wschód i na zachód od niego (ryc. 29). a położone w sporej odległości (50-80 m) jamy 313,291.1044,1079/1168,1283 to stosunkowo niewielkie zagłębienia zawierające z reguły niewielką bądź znikomą ilość muteriulów zabytkowych. W warstwie kulturowej w ich otoczeniu także brak większej liczby zabytków łączonych z 11 fazą. Nic wydaje się więc. aby można było uznawać jc jako sygnuły istnienia w ich pobliżu trwalej zabudowy o charakterze mieszkalnym bądź gospodarczym. Warto w tym miejscu dodać, iż obszar położony na zachód i północ od obiektu rowkowego badano w lalach 70-tych. w okresie, gdy prace wykopaliskowe nic musiały już. być prowadzone w tak szybkim tempie, jak w latach poprzednich.

Sumując, wyniki analizy rozmieszczenia obiektów i zabytków 11-ej fazy osadniczej, odkrytych w warstwie

kulturowej wskazują, że pozostałości zabudowy o charakterze mieszkalnym występowały jedynie we wschodniej oraz, co mniej pewne, w północnej strefie zasięgu osadnictwa tej fa/y. W tych partiach stanowisku można dopulrywuć się istnienia kilku (3-5), dość znacznie oddalonych od siebie zagród. Kwestią otwartą pozostać musi liczba budynków funkcjonujących równocześnie. Niewielka, z reguły, liczebność inwentarzy zabytkowych obiektów oraz brak większej liczby znalezisk, których datowanie można byłoby zawęzić do odcinków krótszych. niż. ramy czasowe całej fazy 11, nie dają żadnych podstaw, aby postulować jakiekolwiek, wyraźnie czytelne różnice chronologiczne pomiędzy nimi. Pamiętać jednak należy, iż. rozpiętość rum czasowych Ii-ej fazy, obejmujących okres ponad 100-lclni. pozwala oczekiwać przynajmniej czterech faz budowlanych. W niektórych przypadkach wyczuwalne są. co prawda, pewne różnice chronologiczne pomiędzy seriami zabytków z poszczególnych obiektów odnoszonych do lego horyzontu (np. obiektów położonych w rejonie Krakowa Pleszowa 20). oparte są one jednak bardziej na intuicji, niż faktycznych przesłankach.

Rozległy obszar w południowo-zachodniej partii stanowiska pozbawiony jest obiektów, które wolno byłoby interpretować jako pozostałości domostw. W rejonie tym znajdowało się czworokątne założenie rowkowe z szeregiem towarzyszących mu jam o niejasnej funkcji, w tym zapewne pozostałości zagłębionych budynków (obiekty 557,542?) oraz niewyposażony pochówek psa. Wyniki szczegółowej analizy typologiczno-chronolo-gicznej bogatej serii zabytków odkrytych w wypełni-skach obiektów i w warstwie kulturowej w obrębie strefy, w której znajdowały się pozostałości rowów i w ich najbliższym otoczeniu, wskazują, że założenie to funkcjonowało przez cały okres trwania Ii-ej fazy. a zapewne także w fazie następnej (por. niżej). Lokalizacja w bliskim sąsiedztwie domniemanego grobu (grobów) z najstarszego horyzontu osadniczego, może sugerować, iż geneza tego założenia pozostaje w ścisłym związku z osadnictwem najstarszej fazy.

W zakończeniu omówienia strefy zagospodarowania terasy pleszowskiej w Il-cj fazie osadniczej należy wspomnieć także o odkryciu w zachodniej jej partii (rej. Kraków Pleszów 18A) fragmentów żelaznej fibuli war. A J. Kostr/cwskiego. którą odnosić trzeba również do omawianego tu horyzontu. Fibulę tę znaleziono luźno w obrębie ara 4, a znalezisku nie towarzyszyły bezpośrednio żadne materiały (ceramika), które łączyć można z okresem lateńskim. W tym rejonie stanowiska znaleziono jednak pewną serię ceramiki prezentującej najstarszy styl ceramiczny kultury przeworskiej, co wskazuje, iż mogła tu już w tej fazie istnieć jakaś forma trwalej zabudowy.

Wielkość obszaru zajętego przez osadę III-ej, najmłodszej fazy w Krakowie Plcszowie (ryc. 30), wyznaczonego w wyniku analizy rozmieszczenia obiektów i zabytków z warstwy kulturowej (głównie ceramiki malowanej). które odnieść można do tej fazy, szacowana jest na około 4-4,5 ha. Obszar len w większości pokrywa się ze strefą zagospodarowaną w poprzednim horyzoncie osadniczym, ulegając poszerzeniu (o około 40-70 m)

jedynie w kierunku północnym, w głąb wyposzczonej partii terasy. W nowo zajętej, północnej partii osady, odkryto jednak dotychczas, tylko po/ostalo<ci jednej, jak się wydaje niewielkiej jamy (ob. 7, prawic całkowicie zniszczony przez wkop przemysłowy) oraz dwóch obiektów o zagadkowej funkcji (kultowej?), określanych jako tzw. obiekty wannowate (jamy 2.54a, b - por. rozdz. 5. i .5.3). a ponadto pojedyncze zabytki (głównie ceramika) z tego czasu w warstwie. Nie natrafiono natomiast na znaleziska, które interpretować można jako pozostałości ewentualnych domostw czy zagród, aczkolwiek trzeba zaznaczyć, iż len rejon stanowiska nie został dostatecznie dobrze rozpoznany. W przeważającej części uległ bowiem zniszczeniu wskutek prowadzonych tu prac przemysłowych, bądź też nie był badany wykopa-łiskowo (teren położony na N i NE od wykopów zlokalizowanych w rejonie stan. Kraków Pleszów 20).

Nie całkiem jasna jest także kwestia użytkowania obszaru położonego w południowo-zachodniej partii zasięgu osady, w której znajdowały się relikty czworokątnego obiektu rowkowego. W tym rejonie brak prawie zupełnie znalezisk toczonej ceramiki malowanej, stanowiącej swoisty wyznacznik chronologiczno-kultorowy HJ-ej fazy, a ściślej odkryto w tej partii zaledwie 2 bardzo drobne, zapewne przypadkowe, ułamki naczyń tego typu. Obiekt rowkowy istniał jednak i był najprawdopodobniej nadal użytkowany w omawianym tu odcinku czasu, jako że w wypebiisku jamy 476 (ofiarnej?), zlokalizowanej w przestrzeni między rowami (por. wyżej), znaleziono, obok materiałów starszych faz. także sporą serię fragmentów naczyń reprezentujących młodszy styl ceramiczny kultury przeworskiej z fazy A3.

W pozostałej partii obszaru zajętego przez osadnictwo z lego czasu zarejestrowano łącznie 16 (17) obiektów, które bezspornie łączyć można z fazą IT1 (Kraków Pleszów 17: obiekty 6. 7, 67?. 81. 128. 134, 156. I56a. 166.174, 198,233.292,779 i zniszczony obiekt oznaczony jako blok 41; Kraków Pleszów 20: obiekty 56, 72) oraz cztery dalsze jamy zawierające materiały mieszane II-cj i III-ej fazy (Kraków Pleszów 17: obiekty 41,51, 157, 652, stanowiące prawdopodobnie pozostałości nierozpoznanych w trakcie eksploracji układów różnoczasowych jam). W tej grupie zaledwie dwa obiekty można interpretować jako relikty budynków (Kraków Pleszów 17: ob. 779: Kraków Pleszów 20: ob. 56). a ponadto dwa dalsze obiekty „wannowate” (nr 6 i 41 z Krakowa Pleszowa 17). Pozostałe to. z reguły, niewielkie, koliste lub owalne jamy (często tylko przy denne ich partie) o niejasnym przeznaczeniu, zawierające zazwyczaj niezbyt liczne ułamki ceramiki.

Na podstawie zachowanych i zarejestrowanych pozostałości obiektów i koncentracji materiałów zabytkowych w warstwie kulturowej sądzić można, iż zabudowa o charakterze mieszkalnym skupiała się dowodnie tylko w niektórych paniach naszkicowanej wyżej strefy zasięgu osadnictwa omawianej tu fazy. Jedną z zagród lokalizować można najpewniej w centralnej jej panii. w rejonie budynku 779 (ryc. 26). Strefa wyraźnie podwyższonej frekwencji znalezisk IU-ej fazy rozciąga się także około 40 m na NW od ob. 779, a wyraźną koncentrację materiałów z lego czasu obserwuje się także na obszarze położonym około 40-50 m na wschód (rejon obiektów 128, 198). Być może także w tych paniach należy liczyć się z obecnością zagród z omawianego tu odcinka czasu.

Jak wspomniano wcześniej, położony dalej na północ obszar pcryferyczny nie wykazywał śladów intensywnego użytkowania (trwałej zabudowy). Przy północnej granicy zasięgu osadnictwa odkryto natomiast resztki obiektów „wannowatych” (obiekty 2.54ab). położonych w odległości około 100 m od siebie (w linii W-E), silnie zagłębionych jam wypełnionych warstwami popiołów roślinnych i ogromną ilością grud polepy z odciskami drewnianych konstrukcji i zawierających sporą liczbę szczątków zwierzęcych, ułamki ceramiki (szerzej por. rozdz. 5.1.5.3). Kolejny taki obiekt (jama 6) zlokalizowany był około 100 m na S od obiektu 2. a następny (ob. 41) znajdował się około 80 m na S (SSE) od ob. 54 (120mnaEodob. 6).

Jak się wydaje, najintensywniej wykorzystywana partia osady i główny ciężar jej zabudowy mieszkalnej przesunął się w lej fazie do wschodniej strefy jej zasięgu. w rejon stanowiska Kraków Pleszów 20 i przyległej do niego wschodniej partii stanowiska Kraków Pleszów 17. W północnej i południowej części wykopów założonych w tym rejonie czytelne są wyraźnie dwie, dość szerokie (około 30-metrowe) strefy koncentracji materiałów III-ej fazy (z tego obszaru pochodzi 2/3 znalezisk ceramiki malowanej, odkrytej ogółem w Krakowie Pleszewie 17-20). oddzielonych 30-40-metrowym pasem zasadniczo pozbawionym materiałów z tego czasu. Śladem istniejącego tu domostwa (zagrody) był najprawdopodobniej relikt budynku (ob. 56) zlokalizowanego w pobliżu północnej granicy wykopów w rejonie stanowiska Kraków Pleszów 20. Być może kolejne domostwo znajdowało się w odległości około 30-40 m na W, gdzie okryto zgrupowanie jam (Kraków Pleszów 17: obiekty 166.174.51 ?) oraz liczne materiały w warstwie kulturowej w ich sąsiedztwie.

Strefa koncentracji materiału zabytkowego III-ej fazy. zlokalizowana wzdłuż południowo-wschodniej granicy zasięgu osady, rozciągała się na odcinku około 100 m. Jamy odkryte w tym rejonie (Kraków Pleszów 17: obiekty 156. I56a. 81. 67: Kraków Pleszów 20: ob. 72) były jednak najczęściej tak silnie uszkodzone, bądź przez naturalne procesy erozyjne (jest to strefa krawędzi terasy), bądź w wyniku prac niwelacyjnych, że najczęściej trudno rekonstruować ich pierwotny kształt, a tym bardziej funkcję. Jak się jednak wydaje, żadna z tych jam nic może być interpretowana jako pozostałości budynku. Wyjątkowo liczne zabytki z omawianej tu fazy wskazują jednak, że rejon ten był wówczas trwale i intensywnie użytkowany. Jego wielkość pozwoliłaby, w każdym razie na istnienie kilku (2-3) współczesnych zagród. W jednej z jam odkrytych w tej partii stanowiska (ob. 72 z Krakowa Pleszowa 20) oraz w jej otoczeniu (ar 26C) odkryto znaczną ilość ceramiki toczonej (głównie malowanej), wykazującej cechy odpadów produkcyjnych. Obiekt ten interpretowany jest jako ślad funkcjonującego w osadzie pleszowskiej warsztatu gam-

227