17416 P8 (2)

Oceanią¹ °., Kolejne fale migracji spychały niejako najpierwotniejsze k regi kulturowe^ na odlegle i najmniej korzystne obszary, czego skutkiem jest to. że najpierwotniejsze kultury spotykamy dzisiaj na Ziemi Ognistej, w dorzeczu Konga, na pustyniach Australii. Z biegiem czasu migracje, kontakty 1 zapożyczenia _następowały w różnych kamiiikach (Graebner np. wskazywał na możliwość pochodzenia piektorych^cech kyltmjp^^    a techniczną moż

liwość tego rodzaju migracji wykazała pól wieku później głośna wyprawa Kon-Tiki Thora Hayerdalak komplikując istniejące zróżnicowanie kulturowe na świecie. Możliwe jest jednak ustalenie względnej ^chronologii poszczególnych kręgów kulturowych według przedstawionych wyżej zasad i ^ręgi jie tworzą wówczas charakterystyczne .. w a rsiwy .lc.n.1 rurowe" (Kuilurscwcli fflTI7- ^

Graebner wyodrębnił następujące najstarsze warstwy kulturowe: krąg kultury tasmańskiej ('którego ślady mają znajdować się na Tasmanii, w Australii, w Afryce nad górnym Nilem i na południe od Zambezi) - najstarsze: potem krąg kultury staroaustraiijskiej. inaczej bumerangowej (w północno-wschodniej Australii, w środkowym Sudanie. w Europie reprezentowała to nawarstwienie kultura neandertal-ska ?: krąg kultury totemowej lub zachód nio-papuaskiej (w środkowej i wschodniej Australii, na Nowej Gwinei, w Sudanie i wschodniej części Afryki południowej): krąg kultur}' awuklasowej lub wschod-nio-papuaskiej (w Melanezii. w niektórych częściach Australii, w zachodniej Afryce) i' potem już młodsze nawarstwienia: krąg kultur} łui:u melanezyjskidgo. krąg kultur} polinezyjskiej i inne. Schmidt, który poświęci) osobną pracę ludom pigmejskim i zachęci! Paula Schebestę do podjęcia wśród nich badań, przyjął, że najstarszym nawarstwieniem kulturowym jest krąg kultury pigmejskiej. Dlatego

^|Ł Dzisiaj wiemy, ze — pomijając Europę tworząca jeden ląd z Azją — migracje do Afryki i Ameryki (lub w odwrotnym kierunku) były możliwe i bez środkom komunikacji. W okresach zlodowaceń woda zakumulowana w lodowcach wystarczająco obniżała poziom mórz i oceanów. Przejście z Azji do Ameryki było możliwe mc dalej jak ! 2 000 lat tein u w czasie zlodowacenia Wiirm. Tylko zaludnienie Australii i Oceanii wymaęaio środków transportu wodnego i znajomości nawigacji: cieśnino morskie miedz;. Ansnoliii i Azją mial\ wówczas ótj km szerokości. Ponieważ najstarsze 7mi'er.isb< l"ści Iti.izki -li w A ust rai ii datowane są na 32000 lat i brak jesi ? teao obszaru lai.ichl.olwiel znalezisk wskaruij':}cli na niezależne powstanie człowieka '>. Aust::iiu. sądzi sic. te już wiech człowiek posiada! umiejętności żegluei.

tez szczególne znaczenie, dla poznania genezy kulttii badaniom tego kręgu wśród Pigmejów afrykańskich i !\^ z południowo-wschodniej Azii i sąsiadujących z nią wysp.

Pojecie kręgu kulturowego ma znaczenie zarówno geograficzne, określające jego przestrzenne usytuowanie, jak i treściowe, określające tworzące go elementy kulturowe. Dia przykładu Graebner następująco opisywał kulturę totemową wymieniając tworzące ją eiemcnrc: w kulturze materialnej — męskie fartuszki sromowe. pas\ z kory. chaty ze stożkowymi dachami, łodzie z jednego pnia drzewnego, podpórki pod głowę, oszczepy z kamiennymi ostrzami, miotacze oszczepów, poza tym totemizm łączący się z patrylinearyzmem. pochówki na specjalnych platformach, obrzędy inicjacyjne chłopców obejmujące bardzo często obrzezanie, mitologia astralna, w której także • słońce odgrywa znaczną rolę. w zdobnictwie ornament łączący wstęgę z marginalnymi trójkątami i półksiężycami²⁰. Krytycy, naturalnie, szybko wskazywali, że jest to tylko indeks zjawisk kulturowych, nic nie mówiący o ich wzajemnych stosunkach i dlatego może być po prostu przypadkowy. Ponadtoj jest tak wiele wyjątków) na różnych obszarach świata, że wyodrębnienie takich właśnie kręgów kulturowych musi budzić wątpliwości, a trudno bez dowodu odwoływać się stale do wtórnych oddziaływań. Późniejsze badania paleoaniropologi-czne i archeologiczne potwierdziły, że ludy i kultury Ameryki i Australii wywodzą się z Azji, tak jak i najprawdopodobniej kultury Oceanii. Kwestia jednak wzajemnych związków między Afryką i Eu- ^ ^ęo.a.zią pozostaje nadal nie rozstrzygnięta, jeśli rzetelnie rozpatrywać * fakty, a uniwersalność tego dyfuzjonistycznego schematu od początku znajdowała uznanie tylko u entuzjastów szkoły kulturowohistorycz-nej.

Do takich entuzjastów’ należał niewątpliwie Wilhelm Schmidt.

W różnych swoich pracach proponuje on własny schemat pierwotnych kręgów kulturowych* oparty na propozycji Graebnera²¹. Przede wszy-stkim zdzieli kręgi kulturowi na prakultury (pozostające na szczeblu gngpndarkL-zhierasko^Łowieckiei 17kulturv prymarne i sekundarne (na

^n> Zob.: A. Waligórski. Antropologiczna koncepcja, s. 214-215: R. H. Liwie. The Hi.unrr. s. 180

-¹ W. Schmidi. Der Urspn/ng der Cnncsidce. l 1. Munster 19 ! 2. s 195-200: idem. Handhucii der Met lunie. s. 241- 244 (w lei ostatniej pracy Schmidt wyklucza krąg bumerangowy jako pochodny, a nie oryginalny).

83