18973 Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rozdział 3 prawo�ministracyjne (2)

terenowych. Układ stosunków między organami administracyjnymi różnych szczebli opiera się na podporządkowaniu organu niższego szczebla organowi wyższego szczeblli (np. urząd statystyczny w Gnieźnie - wojewódzki urząd statystyczny w Pozianiu - Główny Urząd Statystyczny w Warszawie).

3. Organy o kompetencji ogólnej i szczególnej

Wśród organów administracyjnych odróżniamy takie, które zajmują się zarządzaniem wszystkimi lub przynajmniej większą ilością dziedzin życia na danym terenie, oraz takie, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu państwowego. Pierwsze z nich to organy o kompetencji ogólnej, drugie - organy o kompetencji szczególnej.

Pr2ykładem organu o kompetencji ogólnej jest wojewoda. Natomiast typowym organem o kompetencji szczególnej jest minister.

§ 4. STOSUNEK ADMINISTRACYJNOPRAWNY

Jak o tym była już mowa, stosunkiem prawnym nazywamy stosunek społeczny uregulowany przez prawo. Zależnie od tego, do jakiej gałęzi prawa należą przepisy regulujące stosunek społeczny, mówimy o stosunku finansowym, cywilnoprawnym itp.

Stosunkiem administracyjnoprawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego.

Stosunek administracyjnoprawny charakteryzuje się kilkoma cechami, które decydują o jego odmienności od innych rodzajów stosunków prawnych. Cechy te są następujące:

1)    Jedną ze stron stosunku jest zawsze organ administracji publicznej wyposażony w uprawnienia władcze, czyli tzw. imperium (drugą stroną jest obywatel, przedsiębiorstwo, inny organ administracyjny itd.). Stosunek administracyjnoprawny jest więc - i to jest najbardziej dla niego typowe - stosunkiem nierównorzędnych partnerów. Jeden z nich reprezentuje państwo i może w danej sprawie narzucić swoją wolę, drugi zaś jest mu - w określonym stopniu i zakresie - podporządkowany. Organ administracji w zasadzie sam określa prawa i obowiązki wzajemne obu stron stosunku. Nie ma tu charakterystycznej dla prawa cywilnego czy prawa pracy równorzędności podmiotów.

2)    Przedmiotem stosunku administracyjnego są jedynie sprawy należące do kompetencji organów administracji państwowej.

3)    Stosunki administracyjnoprawne powstają najczęściej z mocy aktów administracyjnych pomiędzy organem wydającym akt i adresatem aktu (tak nawiązuje się stosunek np. wskutek nakazu rozebrania szopy skierowanego przez kompetentny organ administracji do jej właściciela). Niekiedy nawiązują się one

z mocy samego prawa (np. obowiązek zgłoszenia się do rejestracji wojskowej). Wreszcie przyczyną powstania stosunku administracyjnoprawnego może być zgłoszenie przez obywatela (lub inną jednostkę prawną) pod adresem organu roszczenia o określone zachowanie się. Oto kilka przykładów omawianych stosunków:

a)    W czasie stanu wyjątkowego właściciel prywatnego samochodu otrzymuje nakaz przewożenia lekarza, włączonego do akcji pomocy ofiarom powodzi. Powoduje to powstanie stosunku między właścicielem samochodu i organem kierującym akcją przeciwpowodziową.

b)    Powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej stwarza stosunek między poborowym i organem administracyjnym, który wystosował wezwanie.

c)    Nakaz poddania się szczepieniu ochronnemu stwarza stosunek między organem administracji zdrowia i zainteresowaną osobą.

§ 5. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Działalność organów administracji publicznej, prowadzona w celu zrealizowania stojących przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach. Przez formę działania administracji należy rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego.

Znane są następujące formy działania administracji:

a)    stanowienie przepisów prawnych (tzw. aktów administracyjnych ogólnych albo normatywnych),

b)    wydawanie aktów administracyjnych (tzw. aktów administracyjnych indywidualnych),

c)    zawieranie porozumień administracyjnych,

d)    zawieranie umów,

e)    prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej,

0 wykonywanie czynności materialno-technicznych.

a. Stanowienie przepisów prawnych

Organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swej działalności aktami normatywnymi, za pomocą których ustanawia powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Jakie to są akty i jaki jest zakres spraw, które mogą być przez organ przy ich pomocy regulowane - o tym decydują przepisy określające kompetencje organu.

Organ stojący najwyżej w hierarchii administracji rządowej - Rada Ministrów - wydaje rozporządzenia, rozporządzenia wydają również ministrowie.

91