22800 skanuj0034 (76)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody

124

fizjonomiczne, strukturalne, siedliskowe i biocenotyczne (cechy drugorzędne), mające niekiedy większą wartość rozpoznawczą niż cechy stricte diagnostyczne.

Fitosocjologiczne

podstawy

kartografii

ekosystemów

Zidentyfikowane zbiorowiska roślinne można w terenie skartować według reguł wypracowanych w geodezji i kartografii, a następnie przedstawić w formie wiel-koskalowej mapy roślinności rzeczywistej. Mapa ta według J.B. Falińskiego (1990— — 1991) nie tylko obrazuje zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych i ich przestrzennych kompleksów na danym obszarze, ale umożliwia wyjaśnienie istoty i przyczyn przestrzennej organizacji roślinności, rozumianej jako „sposób wzajemnych powiązań między zbiorowiskami roślinnymi różnymi pod względem struktury, składu gatunkowego, pochodzenia, wymagań ekologicznych i zachowania się w przestrzeni i w czasie”. Na nieco innych zasadach sporządzane są kartograficzne opracowania tematyczne wykorzystywane w ochronie przyrody, m.in. mapy synchorologiczne obrazujące rozmieszczenie i areały poszczególnych syntaksonów, ekologiczne mapy roślinności lub mapy jej antropogenicznych przekształceń (Faliński 1990-1991).

Fitocenoza jest tylko jednym z żywych elementów biocenozy. W jej skład wchodzą także mikocenoza (grzyby wielkoowocnikowe) i lichenocenoza (porosty) oraz zoocenoza (zwierzęta). Związek między typem zbiorowisk roślinnych a występowaniem gatunków pozostałych grup organizmów jest dość ścisły, a przy tym stosunkowo dobrze poznany tylko w przypadku organizmów osiadłych (zwłaszcza grzybów wielkoowocnikowych i porostów) lub mało ruchliwych (np. niektórych zespołów zwierząt bezkręgowych). Dla zwierząt kręgowych, zwłaszcza posiadających wielkie areały osobnicze, znacznie wykraczające poza powierzchnię płatu roślinnego (bio-chorę), migrujących lub związanych z różnymi typami środowisk w cyklu życiowym, właściwszym punktem odniesienia jest krajobraz lub geokompleks krajobrazowy. Można także dodać, że u niektórych gatunków zwierząt wysoce dyskusyjna jest nie tylko ich przynależność do biocenozy, ale nawet populacji. Dotyczy to, np. ratunków ptaków migrujących, które w ciągu wiosny i lata tworzą lokalne populacje na stosunkowo niewielkim terenie, podczas gdy zimę spędzają w wielkim rozproszeniu, niekiedy na różnych kontynentach, bez jakiegokolwiek kontaktu między sobą.

4.6. Ekosystemy specjalnej troski

Kryteria W Polsce wyróżniono ok. 485 podstawowych jednostek roślinności naturalnej, pół-jakościowe _naturalnej albo synantropijnej, ukształtowanej dzięki długotrwałemu, ekstensyw-ekosystemów ^nemu użytkowaniu gruntów przez człowieka (zob. rozdz. 6). Jakie kryteria powin-specjalnej troski no się uwzględniać w wyborze zespołów (ekosystemów) zasługujących na ochronę prawną? Prostego rozwiązania tego problemu wprawdzie nie ma, ale jeżeli jednym z celów współczesnej ochrony przyrody jest zachowanie różnorodności biologicznej na poziomie ekosystemowym (ponadgatunkowym), to należałoby otoczyć opie-