24746 IMG825 (2)

•MdjrcJI BMmfeial

■MJą się więc swoistym obcowaniem epok literackich. W dialogu tym okres pAiniejszy caarpie tylko elementy wybrane, przeprowadza selekcje. Te współcześnie wartościowe elementy

przeszłości nazwiemy

tymczasem najogólniej — aktualni#

żywotnym dorobkiem literackim. Uczestniczą one w każdym ttlpie rozwojowym literatury. Albowiem —- cytują Bogdana Suchodolskiego: ..W każdej chwili teraźniejszej trwa pewna przeszłość. Ujawnia aią ona praktykowaniem zasad, któro obo-wiązywały* pfodków. wiernością służby tym samym ideałom, podobieństwem obyczaju, rotigii. języka. W charakterze, w wyobraźni. w stylu myślenia I działania, ar nastrojach i upodobaniach ujawnia aią wielokrotnie ta nieświadoma, niewyrocumowana siła przeszłości żyjącej w czasie teraźniejszym. Stanowi ona istotną cząstką składową naszego istnienia, jest rzeczywistością poświadczoną czynnie i odpowiedzialnie." * To tak szerokie I ogólne zjawisko, którego odpowiednikiem w naszej dziedzinie jest żywotny dorobek literacki, wymaga pewnych Uściśleń. Istotne bowiem wydaje się nie tylko samo przejmowanie pierwiastków artystycznych, ukształtowanych dawniej. Równie ważny Jest typ, charakter całego procesu. Można tu wyróżnić trzy przypadki.

Pewne ukształtowane w przeszłości zjawiska, dotyczy to np. technik wsjaplikacyjnych, stają sic powszechnym dorobkiem literatury. Tracą nie tytko znamiona kłstoryezności. przynależenia do tego okresu dziejów literatury, w którym powstały. W ciągu procesu historycznoliterackiego niejako pozbawiają aią

a B MdśśŁ todSnO żywej tradycji. .Qlwy poświęcane kul-

1—ź •- 42- 43. Por. także tonra-w jego dziele: Paropabrks Literatur

ak JMs toiSwj uh F»«śn« jest kwhłdmśśi lub mośe tu

Auflage. Bem 10S4. Curtius pław

ta

rodowodu, stając alę wartością ogólną. Skonstatowanie ich pojawianiu aią u pisarza, którego stosunek do tego żywotnego spadku stanowi przedmiot anaJizy, nie upoważnia do żadnych dalej idących wniosków. Jan Kochanowski ukształtował nowoczesną formą polskiego sylabowca. W poezji XVI wieku była to swoista rewolucja literacka o ogromnym znaczeniu — tak dla niej same], jak dla epok następnych. Sylabowiec Kochanowskiego z biegiem lat stał się obowiązującą normą techniczną — przez pisarzy epok następnych traktowany był jako zjawisko powszechne i naturalne, zatracił znamiona indywidualnego wynalazku. Pojawiał się u reprezentantów tych poetyk, których stosunek do Kochanowskiego mógł być całkiem obojętny. Przypadki tego rodzaju Jak ów przytoczony jako egzemplifikują sylabowiec są zazwyczaj zjawiskami dla określenia stosunku pisarza do przeszłości nieważkimi.*

Podobnie częściowo neutralne dla naszej problematyki, choć w innym stopniu, są jeszcze fakty odmiennego rodzaju. Każda epoka literacka dąży w jakiś sposób do ogarnięcia twórczości pisarskiej lat minionych. Jednym nurtom przyznaje trwałość, tzn. te wartości, które pozwalają im egzystować jako zjawiska kulturalnie znaczące poza czasem powstania, innym takich wartości odmawia. Tworzy więc twój model przeszłości literackiej — pewnym utworom (pisarzom, kierunkom) przypisuje znaczenie jako ogniwom procesu historycznoliterackiego, niektóre traktuje jako wartościowe także dla współczesności. Z przyznania tej wartości może jednak nie wyciągać żadnych wniosków praktycznych — tzn. są owe utwory lub kierunki dla współczesnych żywotnymi elementami przeszłości, ale w sensie biernym. Nie

» Choć nie musi to stanowić reguły. W pewnych sytuacjach sięgnięcie po togo typu stereotypy techniczne świadczy o określonym stosunku do przeszłości literackiej. Tak np. współcześnie, w okresie dominacji wierna wolnego, sięgnięcie po klasyczny, przez Kochanowskiego wypracowany. 13-zgłcskowiec inaczej funkcjonuje niż w wtoku XIX, kiedy 13-zgłoskowiec był ajawtokiem bardzo powszechnym. W okresie wierna wtAoego tradycyjny sylabowiec jest bardziej widoczny I bardziej poetycko zaangażowany w strukturę utworu.

U