19897 skanuj0008 (247)

2D Haduuia empiryczne

i uczenia wzorów reakcji. Długotrwały trening pozwala skrócić czjis reakcji do minimum. Okoliczność la może mieć bardzo ważne znaczenie w niektórych sytuacjacli wymagających niezwłocznego działania. Norbert Elias [19S0, s. '106] niektóre aulo-maiyziny zachowania występujące w kontaktach między przedstawicielami różnycli stanów lub warstw społecznych tłumaczy internalizacją napięć społecznych i silnym oddziaływaniem instrumentów kontroli społecznej. (A.S.)

Zob. habitualizacja, kontrola społeczna, naśladownictwo, zachowania społeczne.

Literatura:

Cialdini R., 1994, Wywieranie wpływu na huki. Teoria i praktyka, Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk.

Elias N., 1980, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, PIW, Warszawa.

. Hadania empiryczne, zob. opcrucjonu-hzacja, pozytywizm.

Hadania panelowe, badania polegające na zbieraniu takich samych danych w różnych odstępach czasu. Badania te przeprowadzane są z tymi samymi respondentami co kilka lub kilkanaście lal. Pozwalają one na analizę trendów oraz śledzenie dynamiki zmian zachodzących w obrębie badanej populacji. Trudności wiążące się z tą techniką badawczą polegają głównie na konieczności dotarcia do tych samych respondentów po wielu latach i utrzymaniu reprezentatywności próby badawczej. (A.S.)

Badania pilotażowe, badania wstępne, poprzedzające właściwe badanie, mające na celu sprawdzenie przygotowanych narzędzi badawczych, zwłaszcza kwestionariusza ankiety lub wywiadu. Badania pilotażowe przeprowadza się wśród niewielkiej liczby osób (środowisk). Pozwalają one zorientować się, czy pytania zamieszczone w ankiecie są dla respondentów zrozumiale, czy konstrukcja ankiety jest właściwa, jakiego rodzaju odpowiedzi zostaną uzyskane, czy zebrany materiał pozwoli odpowiedzieć na stawiane pytania badawcze, a także czy umożliwi weryfikację postawionych hipotez. Uzyskane w wyniku badań pilotażowych dane umożliwiają dokonanie odpowiednich modyfikacji w stosowanej ankiecie lub nawet w samej koncepcji badań. Badania pilotażowe przyczyniają się więc do zmniejszenia ryzyka popełnienia błędu w trakcie badań, pozwalają także na ograniczenie ewentualnych kosztów badań dodatkowych. W żargonie socjologicznym termin „badania pilotażowe" bywa niejednokrotnie zastępowany terminem „pilotaż". (A.S.)

Bchawioryzm, zob. „aktor”, automatyzm, koncepcje człowieka w socjologii, zachowania społeczne.

Blokowisko, typ sieci osadniczej, charakteryzujący się jednolitym rodzajem zabudowy oraz brakiem wystarczającej infrastruktury socjalnej i kulturowej. Pojęcie to odnosi się zwłaszcza do osiedli mieszkaniowych budowanych z tzw. wielkiej płyty. Charakteryzuje je wysoka zabudowa, niemal identyczne budynki pozbawione walorów estetycznych, brak zindywidualizowania przestrzeni, niedostatecznie rozwinięta sieć placówek usługowych i kulturalnych przy bardzo dużym zagęszczeniu ludności.

Durzą mózgów 21

Ogól tych czynników prowadzi do szeregu niepożądanych zjawisk społecznych, takich jak poczucie anonimowości, brak identyfikacji z zajmowanym terytorium lub nawet przejawy agresji wobec dóbr wspólnego użytku. Pojęcie to zostało wprowadzone do socjologii przez Bohdana Jałowieckiego. (A.S.)

Bunt, zob. anomia, instytucja totalna, konformizm, kontestacja.

Burza mózgów jako technika rozwiązywania problemów grupowych, rodzaj nieformalnej interakcji w malej grupie, której celem jest swobodne formułowanie idei; swobodne, tzn. bez ograniczeń zarówno co do treści, jak i co do sposobu ich przedstawiania. Burza mózgów umożliwia rozpatrywanie różnych alternatywnych rozwiązań problemu, przy czym założeniem tej techniki jest, iż w poszukiwaniu rozwiązania nic zważa się na ograniczenia instytucjonalne, organizacyjne, finansowe, czy ograniczenia wynikające z tradycji, obyczajów, a także zdolności wykonawczych. Żaden pomysł nic jest kwestionowany - wszystkie są wstępnie akceptowane. Technika burzy mózgów znajduje zastosowanie w odniesieniu do poszukiwania rozwiązań problemów szeroko zakrojonych, w ich fazie wstępnej, poprzedza ona zazwyczaj dyskusję bardziej już zawężoną i sformalizowaną.

Burza mózgów, jako metoda nieformalna, stwarza największe szanse dla wzajemnej stymulacji umysłowej uczestników i największe możliwości pobudzenia twórczego. Fakt ten jest jednocześnie czynnikiem dodatnio wpływającym na morale grupy i powstanie tzw. espril de corps, czyli silnego poczucia jedności i przynależności do grupy. Technika ta daje sporą gwarancję, że żaden aspekt problemu nie zostanie przeoczony i żaden z możliwych kierunków działań nie bę'dzic pominięty w dysk\Aji.

Ważnym warunkiem efektywności burzy mózgów jest dojrzałość społeczna jej uczestników. Powinni oni charakteryzować się psychiczną otwartością i elastycznością, powinni umieć brać pod uwagę każdy pomysł swoich partnerów, być zdolnymi do przełamania dotychczasovyych szablonów myślowych. Powinni posiadać wiedzę, a jednocześnie wyobraźnię i fantazję. Wiedza z różnych dziedzin daje lepszy efekt stymulujący — stwarza większą szansę analogii i skojarzeń. Uczestnicy sesji muszą się znać i wzajemnie akceptować na tyle, by mogli całkowicie swobodnie i bez obawy wyrażać swoje pomysły. Pozycje społeczne poszczególnych uczestników grupy powinny być traktowane podczas sesji burzy mózgów jako nieistotne - ważna winna być sformułowana idea, a nic fakt, że dana myśl została sformułowana przez X (kierownika), czy przez Y (podwładnego). Wielkość grupy sesyjnej nie powinna przekraczać 15 osób. Grupa powinna dysponować odpowiednią ilością czasu, uczestnicy sesji nic powinni być ponaglani.

Nic można oczekiwać, by rezultaty sesji burzy mózgów były bezpośrednio wskazówkami do podjęcia określonego działania. Całkowicie swobodna burza mózgów może po pewnym czasie przekształcić się w bardziej jut zawężoną przedmiotowo dyskusję nad niektórymi pomysłami, ze świadomością aktualnie istniejących ograniczeń.

Każdy uczestnik sesji ma obowiązek merytorycznego i psychicznego przygotowania się do niej. Przygotowanie psychiczne polegałoby na wyzbyciu się (lub co najmniej zminimalizowaniu) różnych uprzedzeń i tendencji do negowania pomysłów innych oraz na uświadomieniu sobie, że dla twórczego efektu trzeba odrzucić szablony myślowe, odejść od dotychczasowych konwencji. Należy zauważyć, że nie każdy jest psychicznie zdolny do efektywnego uczestnictwa w burzy mózgów - do chwilowego wyłączenia się i zapomnienia o swoich rolach społecznych, a tym samym pozbycia się ógraniczeń, które one stwarzają w myśleniu twórczym. Efektywność burzy mózgów osłabiają niekiedy jednostki, które próbują wykorzystać humorystyczne momenty, jakie wynikają w czasie tego rodzaju sesji, dla uzy-