28980 img028 (25)

etiopskiej (XXV) (712—663 p.n.e.) i kiedy administracja, Której osrodiciem było miasto Memfis, raz jeszcze objęła cały kraj, dolnoegipski styl pisma demotycznego stopniowo zaczął się upowszechniać. Następnie, po asyryjskim interludium, Psametyk I (648—609 p.n.e.) przeniósł stolicę do Sais. Ówcześni skrybowie królewscy posługiwali się pismem demotycznym, tak jakby nigdy nie znali innego, i pod koniec panowania dynastii założonej przez Psametyka I całkowicie wyparło ono pismo górnoegipskie, które przetrwało jeszcze przez jakiś czas w postaci znanej jako „nieprawidłowe pismo hieratyczne” i do którego przeniknęły pewne grupy de-motyczne.

Najstarsze dokumenty demotyczne datują się z początku VII wieku p.n.e. Prawdopodobnie tylko przypadek sprawił, że nie zachowały się utwory literackie z wcześniejszego okresu, natomiast księgi kultu pośmiertnego i magiczne zaczęto pisać w piśmie demotycznym prawdopodobnie dopiero w epoce Ptolemeuszów (począwszy od 300 roku p.n.e.), częstokroć zresztą pismo demotyczne przeplatało się w tych księgach z materiałem hieratycznym, tj. z elementami pisma hieratycznego ksiąg religijnych, które faktycznie jest starym pismem hieratycznym Średniego Państwa i nie ma nic wspólnego z handlowym pismem hieratycznym tebańskich skrybów z okresu XX dynastii (1200—1065 p.n.e.), często bardziej kursywnym niż pismo demotyczne stosowane w literaturze. Te dwa systemy różnią się raczej typem niż stopniem użytych skrótów.

Najwcześniejsze zachowane dokumenty demotyczne pochodzą z początku VII wieku p.n.e., a najpóźniejszy datowany jest w 476 roku n.e.

Tak już wspomnieliśmy, pismo demotyczne było w swych pierwocinach pochodną pisma hieratycznego i podobnie jak ono, jako system pisma, nie niało charakteru czysto sylabicznego, ani tym bardziej alfabetycznego. Najistotniejszymi jego składnikami były znaki wyrazowe, fonogramy i de-terminatywy, ale przybrały, one.postać tak bardzo_ kursy wną, że pismo de-notyczne wyglądało zupełnie inaczej niż hieroglificzne. W dodatku cale jrupy składające się z odrębnych znaków hieratycznych, połączone ligatu-■ami, przekształciły się w pojedyncze znaki demotyczne. Pismo demo-yczne stało się nową formą.pisma, głównym zaś powodem jego powsta-na był fakt, że hieratyczne pismo handlowe popsuło się tak dalece, iż trzestało być czytelne. Tak więc jiismo demotyczne, bardziej kursywna >dmiana pisma hieratycznego, ukształtowało się w Dolnym Egipcie jako tdrębny system pisma i stopniowo stało , się pismem „ludowym” całego Igiptu. Początkowo używano go tylko na .co..dzień, pisano nim listy handlo-ve i prywatne, ale. z,biegiem czasu zaczęto sporządzać w piśmie demo-ycznym również obszerniejsze utwory literackie i kopie starożytnych tsiąg. Rozwijało się ono stopniowo i dopiero okołoJ300_roku p.n.e. otrzy- jt* nało swą formę stereotypową. Teksty demotyczne są na ogół bardzo Ę

trudne do odczytania, ze względu nie tyle na trudność języka, ile samego pisma.

W okresie Ptolemeuszów pismo demotyczne uważano za ważniejsze od hieratycznego i co najmniej tak samo ważne jak greckie i hieroglificzne; rozporządzenia królów i kapłanów ryto na stelach w trzech wersjach: hie-roglificznej, demotycznej i greckiej; wersja demotyczna-zajmowała, jak na kamieniu z Rosetty, środkową część zabytku. Pismo demotyczne było w użyciu aż do końca pogaństwa egipskiego, czyli do V wieku ri.e. Poza tym przekazało alfabetowi koptyjskiemu pewne znaki na oznaczenie dźwięków,’ których nie można wyrazić literami greckimi.

Pismem demotycznym pisano poziomo, od strony prawej ku lewej.

7

ODCZYTANIE PISM EGIPSKICH

Na początku wieku XIX nie umiano odczytać ani jednego słowa napisanego hieroglifami^ Ukryty pod pokrywą piasków Egiptu, znakomicie chroniącą przed zniszczeniem, ten starożytny system pisma, jeden z najwcześ-

PTOLHIS 1 2 3 4 5 6 7

KLEOPATRA

123456789

10    KOŃCÓWKA RODZAJU ŻEŃSKIEGO

11    DETERMINATrW NASTĘPUJĄCY PO IMIENIU ŻEŃSKIM

i Kleopatra

21. Odczytanie egipskich hieroglifów. Imiona: Ptolemeusz

niejszych, 'jakimi posługiwał się człowiek cywilizowany, strzegł przez całe tysiąclecia tajemnicy dziejów potężnych władców i wspaniałych imperiów. Odczytanie pisma hieroglificznego jest jedną z romantycznych