32517 S5006348

grabiony, lekko odchylony na zewnątrz, o poziomo wyrównanej krawędzi (wymiary: wys. - 25 cm. średn. wylewu - 21 cm. dna - 14 cm). Wyraźnie dwustożko-walą formę, choć nic lak ostry załom, ma podobnej wicl-ko.<ci garnek z obiektu 82 z tej samej osady (op. dl. tabl. XXIV 4). zaopatrzony w dwa wałkowate ucha i ozdobiony plastyczną, lekko „zwisającą” listewką. Obydwa naczynia wykazują już wyraźne cechy stylu obowiązującego w ceramice kultury przeworskiej z okresu wczesnorzymskicgo. zarówno w zakresie ogólnych kształtów (por. Typ 1/2 T. Liany 1970.438n.. tabl. I 4. 6). jak też szczegółów bodowy (brzegi, listewka). Wyraźnie dwustożkowate jest także inne naczynie, znalezione w wypełnisku obiektu 403 na osadzie w Wyciążu 3 (tabl. 235:8), forma szerokootworowa o wąskim dnie. zbliżona proporcjami do waz typu 1/3 T. Liany (1970, 438n.. tabl. 18. 13. 19). Jego brzeg jest jednak jeszcze doić wyraźnie pogrubiony i słabo facetowany.

IJf. Garnki innych form (ryc. 16:17)

W warstwie kulturowej na stanowisku w Pleszewie 17 (ar 79 - tabl. 145:6) znaleziono lekko uszkodzony garnek przypominający ogólnym kształtem omawiane wyżej formy bcczułkowate. lecz o wyodrębnionym, lekko wysuniętym brzegu, którego zewnętrzna krawędź jest karbowana palcowo. Powierzchnia zewnętrzna brzuśca jest chropowacona. odmiennie jednak niż garnki kultury przeworskiej, wewnętrzna dobrze wygładzona, co również nie jest typową cechą ceramiki „kuchennej”, zwłaszcza garnków tej kultury. Pod wylewem zachowało się jedno poziome uszko i podłużny guzek. Naczynie jest stosu nowo niewielkie (wys. i śrcdn. wylewu -14 cm, średn. dna - 10 cm). Zarówno ogólnymi kształtami, jak też. szczegółami budowy (ukształtowanie i zdobienie brzegu, elementy plastyczne pod wylewem) nawiązuje ono blisko do form występujących w inwentarzu ceramiki „grubej roboty” kultur kręgu jastorfskiego (por. np. Keiling 1969. tabl. lOi 23e; Muller 1985. tabl. 48:1.49:1. 18,52:1 i dalsze: Babe$ 1993. tabl. 16:6), a podobne garnki stanowią także podstawową formę tzw. grapy czemiczyń-skicj (Mazurek 1995,256, ryc. I2a-d; Dąbrowska 1994; por. leż Woźniak. Poleska 1999. 384. ryc. 3s).

Typ U. Kubki bcczułkowate i jajowate

Ustalenie dokładnej liczby naczyń tego typu jest niemożliwe, z uwagi na trudności w odróżnieniu drobniejszych fragmentów ich górnych partii (wylewów) od analogicznie uformowanych pani i garnków beczułko-watych. jajowatych, a także niektórych mis. Przedmiotem nieco szerszego omówienia jest więc tylko około 40 okazów, które zaliczyć można bezspornie do grupy kubków, która to liczba jest z. pewnością zaniżona. Zbiór obejmuje 16 zachowanych lub zrekonstruowanych w całości naczyń, a ponadto fragmenty górnych partii zaopatrzonych w ucha lub ślady ich nasad. Pochodzą one z Cla (2 egz.). Krzcslawic (7 cgz.), Plcszowa 17(10 egz.). Plcszowa 20 (4 egz.). Plcszowa 49 (I cgz.) i Wy-ciąża 5(17 egz.). Są to. z reguły, niewielkie lub średniej wielkości naczynia o średnicach wylewów wahających się w przedziale od 5.5-6 cm do 16 cm. Spotyka się okazy stosunkowo wysokie o wysokości przekraczającej wartość średnicy wylewu (ryc. 17:1,3,4). jak leż. wyraźnie niższe (ryc. 17:2,5).

Ze względu na kształt i proporcje brzuścu wyróżnić można formy bcczułkowate (odm. ILI ryc. 17:1-3), których maksymalna średnica brzuśca przypada mniej więcej w połowie wysokości naczynia (np. Fleszów 17: ary 130, 132. 218 i 233 - tabl. 115:18, 116:12, 123:9, 126:5; Pleszów 20: obiekty 15/23 i 113 oraz ar 39 -tabl. 155:5.173:9.191:12; Wyciąże 5: obiekty 257.290, ar 28 i znaleziska luźne - tabl. 236:11, 243:1, 277:1, 359:5, 7; Krzeslawice: ar 129 - Poleska, Tobola 1987, tal. XXX 5). oraz kubki o wysoko umieszczonej największej wydętości - jajowate (odm. 11.2 - ryc. 17:4,5: np. Clo: ob. 45 - tabl. 11:5; Pleszów 17: ob. 41 i ary 84.

117 - tabl. 24:7, 81:22. 110:6.7; Pleszów 49: ob. 16A -tabl. 200:12; Wyciąże 5: ary 7,9.71, 136, 154, 187 oraz znal. luźne - tabl. 265:4, 266:2. 281:9, 294:3. 316:4, 350:10,359:7; Krzeslawice: ob. 9 - op.dt. tabl. III 14).

Krawędzie wylewów wymienionych wyżej naczyń są mniej lub bardziej zagięte do wnętrza, zaokrąglone, a najczęściej ukośnie wyrównane, w pojedynczych przypadkach pogrubione od środka.

Ucha bywają koliste, owalne (wałkowate) lub prostokątne w przekroju, niekiedy facetowane i lekko przewężone w środku. Mocowano je tuż pod wylewem (ryc. 20:4) lub wyraźnie niżej (ryc. 17:3). U dwóch okazów z Krzcslawic (op. dl. tabl. XXX 5, XXXIV 10). a także niektórych kubków z Cła (tabl. 11:5). Pleszowa 17 (tabl. 123:9, 126:5) i Wyciąża 5 (tabl. 294:3), obserwuje się wyraźne wklęśnięcie-doleczek przy górnej nasadzie ucha. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż np. na cmentarzysku w Kamieńczyku ten szczegół budowy ucha jest charakterystyczny dla kubków datowanych na wczesny okres rzymski (Dąbrowska 1997, 107). Ucha niektórych okazów umocowane są ukośnie (np. tabl. 81:22.243:1). Nie jest jasne, czy jest to skutek celowego zabiegu, czy niezbyt starannego wykonania. Dwa fragmentarycznie zachowane kubki z Pleszowa 17 (tabl.

110:4) i Wyciąża 5 (tabl. 204:12) miały ucha poziome.

Beczuikowaty kubek o silnie wydętym brzuścu. którego fragment pochodzi z ara 61 z Pleszowa 17 (tabl. 74:10), ozdobiono na wysokości dolnej nasady ucha głęboko rytym ornamentem.

Omawiane tu naczynia mają liczne odpowiedniki na pozostałych osadach grapy tynieckiej (por. np. Woźniak 1970, tabl. XXIX 13, XLVII9; 1990,47n., tabl. Ilp, XXln i dalsze; Poleska 1986, tabl. II 2, 7. VI 1-3). Są także szeroko rozpowszechnione na terenach kultury przeworskiej, począwszy od środkowej fazy młodszego okresu przedrzymskiegofKostrzcwski 1919,192,325n.,ryc.216; Hachmann I96l,43n.,ryc. 15:2,18,24;Dąbrowska 1973, 501 n.: Godlowski 1981, 62, tabl II 13). Należą do form długotrwałych, w stosunkowo mało zmienionej formie trwają do końca starszego okresu rzymskiego. Uważa się niekiedy, iż formy wyższe są wcześniejsze i zanikają wcześniej, niższe pojawiają się później i trwają dłużej (Liana 1970,440, tabl. I 10; Godlowski 1981, passim).

Od pozostałych opisywanych tu kubków odbiega formą naczynie znalezione w jednym z obiektów na osa-dzic w Wyciąża 5 (tabl. 226:9: ryc. 17:6). Ma onodwu-stoźkowaty brzusicc o załomie umieszczonym nieco poniżej potowy wysokości i wyraźnie podciętą partię pr/ydenną. Brzeg jest słabo wyodrębniony, minimalnie odchylony, o krawędzi lekko uko<nic wyrównanej od środka Masywne, wałkowate ucho ze żłobkiem na uronię wierzchniej jest umocowane ukośnie. górną nasadą nieco poniżej wylewu, i sięga do załomu brznśca. Naczynie jest stosunkowo niewielki: wys. - 12 cm. średn. wylewu 12.5 cm. dna - 6 cm. Ogólnymi proporcjami (nisko umiejscowiony załom) okaz len nawiązuje do jednego z cienkościennych dzbanków, pochodzących z obiektu II-ej fazy ze stanowiska w Pies zowie 17 (ob. 216- tabl. 39:2). Różni się jednak od niego, oprócz mniejszej staranności wykonania, także niektórymi szczegółami budowy (słabo wyodrębniony brzeg, kształt i położenie ucha. podcięta część dolna), skutkiem czego odpowiada w mniejszym stopniu cytowanym wyżej (w odniesieniu do wspomnianego dzbanka) analogiom z terenów kultury Poienefti-Lukałevka (tj. farmom typu VIB M. Babcia 1993. ryc. 20). choć i w tym wypadku zauważane jest ogólne podobieństwo kształtów. Warto tu także zauważyć, iż nieco zbliżoną farmę mają niektóre naczynia kultury dackicj (Crifan 1969. tabl. XXXVII7. XXXVIII 1.4.7.8). choć i w tym wypadku podobieństwo nie obejmuje wszystkich szczegółów budowy (głównie kształt i pozycja ucha). Natomiast na terenach kultury przeworskiej podobne kubki występują dopiero w późniejszych stadiach wczesnego okresu rzymskiego (por. formy typu D.3.3 z cmentarzyska w Kamieńczyku - Dąbrowska 1997. 107).

Typ III. Misy

Stanowią jedną z liczniejszych grup ceramiki -kuchennej" (około 300 cgz.. tj. kilkanaście procent naczyń omawianej tu grupy ceramicznej IIB). Zachowane przeważnie w niewielkich fragmentach górnych partii. Tylko w kilkudziesięciu przypadkach stan zachowania pozwala na pełniejszą rekonstrukcję kształtów. Podstawowa grupa omawianych tu naczyń (ponad 80%) to misy prostych form o niewyodrębnionych brzegach. Jednocześnie w odniesieniu do tej grupy form istnieją największe wątpliwości dotyczące klasyfikacji drobniejszych ułamków wylewów, jako że bardzo podobnie ukształtowane górne partie mają również garnki i kubki bcczułkowate i jajowate. Znacznie mniej liczne (ok. 40-50 egz.) są misy „grubej roboty** o wyodrębnionych, facctowanych brzegach, reprezentujące formy omówionych wyżej misek cienkościennych (grupy UA). Sporadycznie spotyka się także misy innych kształtów, najczęściej naśladujące toczone misy celtyckie (esowatc. boi Roannt).

ULI. Misy o prostych, niewyodrębnionych brzegach

Pochodzą ze wszystkich, analizowanych tu osad Łączną ich liczbę szacuje się na około 230-250 egz.. w tym nieliczne, zachowane w częściach umożliwiających pełną rekonstrukcję formy. Grupa dość silnie zróżnicowana wewnętrznie. Uwzględniając kształt ścianek wydzielić można dwie podstawowe pododmiany - misy

stożkowate, doniczkowate. o ściankch rozchylonych (odm. III. 1) oraz formy półlaihste i pokrewne, o wyraźniej zaznaczonych, mniej lub bardziej zagiętych do wnętrza górnych paniach (odm. IIL2). a w ich obrębie warianty, różniące się szczegółami budowy (formą wylewów).

III.I.l. Misy o rozchylonych ściankach - stożkowate. doniczkowate. Zaliczono tu około 40 naczyń, w tym kilka (7 egz.) zachowanych lub zrekonstruowanych w całości. Reprezentują dwa warianty o nieco odmiennym kształcie ścianek.

IIL1.1.1. Formy o ściankach prostych - klasyczne doniczkowate. stosunkowo głębicie (ryc. 17:73). Pochodzą z Krzeaławic (Poleska. Tobola 1987. fabL XIX 12, XXIII) i Wyciąża 5 (ob. bez numeru, ab. 410 i ar 17-tabl. 226:10.254:11. 272:11).

fILl.1.2. Formy o ściankach lekko zaokrąglonych, „wyoblonych**. wyraźnie płytsze (ryc. 17:9). Liczniejsze w omawianym Ui zbiorze, znane z Oa (ob. 22 - ryc. 5:15). Pleszowa 17 (ob. 865 i ary 62.116.117.132.238 - ub. 68:10. 75:23. 105:11. 111:1. 2. 4. S. 116:13. 131:18). Pleszowa20(obiekty 15/23 i 56-tabl. 155:9. 157:13). Wyciąża 5 (ary 79. 142. 155 i znal. luźne -tabl. 283:8. 297:1. 320:7. 358:6) oraz Krzcslawic (op. cii. tabl. vm 15. XVD 6).

Opisywane tu misy są silnie zróżnicowane pod względem wielkości - średnice ich wylewów wahają się w granicach 11-34 cm. U okazów lepiej zachowanych. dolne części łagodnie zwężają się w kierunku dna (np. Pleszów 17. ob. 865 - tabl. 68:10). bądź są wyraźnie podcięte (np. tabl. 111:1). Obserwuje się również znaczne różnice w sposobie opracowania krawędzi wylewów - bywają one zaokrąglone (np. tabl. 68:10. 131:18). wyraźnie ścienione (Krzeslawice - loco. cii.. tabl. VIII15) lub lekko pogrubione od wewnątrz (tabl. 116:13). niekiedy wyrównane poziomo (np. tabl. 320:7) lub ukośnie do środka (np. Krzeslawice - loco. cii. tabl. XXIV 7).

Na uwagę zasługują: fragmentarycznie zachowana misa z Pleszowa 17 (tabl. 75:11) z prostokątnym w przekroju uchem pod wylewem, a także dwa okazy z Wyciąża 5 - z otworami naprawczymi (tabl. 254:11. 283:8).

ffl.1.2. Misy o wyraźnie podgiętych górą ściankach występują w czterech wariantach:

IIL 1.2.1. Klasyczne formy półkoliste o regularnie zaokrąglonych ściankach, miękko podciętych częściach przy dennych i mniej lub bardziej zagiętych do wnętrza brzegach (ryc. 17:10-12). Krawędzie ich wylewów bywają cienkie lub lekko pogrubione od wewnątrz, zaokrąglone łub wyrównane, niekiedy ukośnie ścięte, wyjątkowo facetowane (tabl. 266:9). Naczynia o zróżnicowanej wielkości - średnice wylewów od 11 do 38 cm

Z osady w Krzesła wicach (obiekty 23 i 49) pochodzą dwie zrekonstruowane w całości misy opisywanej tu formy (loco. cii. tabl. VIII9. XIII13) — ich wysokości wynoszą odpowiednio —19 i 6.5 cm. średn. wylewów - 32 i 14.5 cm. den - 10 i 63 cm. Dwie dalsze, niewielkie, stosunkowo głębokie miseczki, które można rekonstruować w pełnej formie, pochodzą z Pleszowa 17 (ob. 128 - tabl. 32:11) i Pleszowa 18A (tabl.