37302 Obrazw7

420 Rozdział XI

Moneta-Malewska 1995). Po pierwsze narkotyki „miękkie” (np. marihuana i haszysz) są często narkotykiem inicjującym branie innych środków, po drugie obecna marihuana jest wielokrotnie silniejsza od tej z lat sześćdziesiątych XX w., a po trzecie jej długotrwałe używanie może prowadzić do ciężkich zaburzeń psychicznych.

Poszczególne narkotyki różnie działają na system nerwowy człowieka, powodując określone zmiany w percepcji i w zachowaniu. Z uwagi na takie kryteria wyróżnia się podstawowe grupy środków narkotycznych (Dimoff i Carper 1993; Cekiera 1994; Moneta-Malewska 1995; VopiceIli 1994; Richard 1999).

Opiaty

Opiaty, inaczej narkotyki opiumowe, działają tłumiąco na system nerwowy. Powodują odurzenie, oszołomienie, senność i zmniejszają uczucie bólu. Należą do nich pochodne maku i środki syntetyczne o podobnych właściwościach.

Najwcześniej, bo już ok. 3 tysiące lat p.n.e. poznano opium. Palenie go uśmierzało ból i dawało zapomnienie. W XVII i XVIII wieku opium było bardzo rozpowszechnione w całej Azji, a w XIX wieku wybuchały tzw. wojny opiumowe. Gdy w Chinach ludzie zaczęli masowo umierać, zdano sobie sprawę z jego wyniszczającego i uzależniającego działania.

Na początku XIX wieku z opium wyprodukowano morfinę. Była — i jest nadal — stosowana jako lek przeciwbólowy. Zastrzyki z morfiny stały się popularne w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Jako środek silniejszy od opium miała też większe właściwości uzależniające. W połowie XIX wieku wyodrębniono kodeinę, też stosowaną jako lek.

Pod koniec XIX wieku uzyskano heroinę, czyli najsilniejszy narkotyk opiumowy, będący pochodną morfiny. Jak na ironię, traktowano ją początkowo jako środek do leczenia uzależnień od morfiny, a także jako lek przeciwbólowy. W 1920 r. została wycofana z lecznictwa i od tego czasu jej produkcja jest nielegalna.

W Polsce najpopularniejsze opiaty roślinne to tzw. makiwara, inaczej zupa, czyli wywar z całej rośliny oraz kompot („polska hcra”), czyli wywar ze słomy makowej.

Metadon to syntetyczny opiat wyprodukowany w czasie II wojny światowej. Ma silne działanie przeciwbólowe, a nieco słabsze odurzające i uzależniające. Jego pochodne wchodzą w skład niektórych leków.

Opium ma wygląd ciemnobrązowego proszku lub grudek, zwykle się je pali, niekiedy wstrzykuje. Morfina to białe kryształki, płyn lub tabletki — może być wstrzykiwana, wdychana, palona lub połykana. Heroina to biały proszek, głównie jest wstrzykiwana lub wdychana. Kodeina stanowi składnik leków na kaszel. Kompot to ciemnobrązowy płyn do wstrzykiwania, który może być wytwarzany w domowych warunkach.

Opiaty prowadzą do silnego uzależnienia psychicznego i fizycznego, szybko też pojawiają się objawy abstynencyjne. Ich użycie powoduje: beztroskę, zadowolenie, rozleniwienie, słabszą reakcję na ból, oszołomienie, niezdolność do koncentracji, brak apetytu, osłabienie popędu seksualnego. Szybko następują zmiany osobowości, spadek zainteresowań, egoizm, apatia, kłamliwość, a nawet przestępstwa w celu zdobycia narkotyku.

Objawy używania to: zwężenie źrenic, bladość cery, wychudzenie, krótki oddech, ślady po ukłuciach, obniżone ciśnienie krwi, zaparcia, próchnica zębów.

Przedawkowanie charakteryzuje się zimną i wilgotną skórą, szpileczkowatymi źrenicami, bardzo niskim ciśnieniem i może prowadzić do śpiączki, a nawet do śmierci.

Objawy abstyncncyjne to: niepokój, rozdrażnienie, nudności, bóle mięśni, skurcze brzucha, dreszcze, katar, pocenie się, rozszerzone źrenice, nadruchliwość. lęk. płytki sen przerywany koszmarami, bezsenność.

Niesłychanie trudno jest wyrwać się z uzależnienia od opiatów, często następują nawroty „ćpania”. Narkotyki te prowadzą do całkowitego wyniszczenia fizycznego i psychicznego.

Środki pobudzające

Do środków narkotycznych działających pobudzająco na system nerwowy należą kokaina i amfetamina.

Koka jest drzewem rosnącym w Ameryce Południowej. Według mitologii Inków, syna boga Słońce dał im tę roślinę, aby dodawała sił ludziom zmęczonym i wyczerpanym. Liście koki były używane głównie przez kapłanów. Dopiero po kolonizacji Ameryki Południowej przez Hiszpanów rozpowszechniło się ich żucie. Dodawały sił, hamow ały głód i pragnienie. Do dzisiaj miejscowa ludność żuje kokę, kora początkowo dodaje sił. ale szybko powoduje przedwczesne starzenie, a później wyniszczenie organizmu.

W połowie XIX wieku zauważono, że koka powoduje niewrażliwość w ustach. Po badaniach z liści koki wyodrębniono alkaloid, który nazwano kokainą. Znalazł zastosowanie w medycynie jako środek do miejscowego znieczulania. Gdy stwierdzono, że jest szkodliwa, zastąpiono ją środkami pochodnymi. Pod koniec XIX wieku rozpowszechniło się wstrzykiwanie kokainy jako środka pobudzającego. Szybko zauważono jej właściwości uzależniające i powodujące wyniszczenie organizmu.

Kokaina („koka”, „śnieg”, „koks”) ma wygląd białego proszku. Bywa wstrzykiwana, wdychana lub palona. W ostatnich latach pojawiła się dużo silniejsza odmiana kokainy, tzw. crack. Są to białe okruchy, które najczęściej podgrzewa się na łyżce i wdycha ich opary. Działanie kokainy: wzmożona aktywność, zmniejszona potrzeba snu. brak łaknienia i euforia, która po zaprzestaniu działania narkotyku zmienia się w niepokój lub depresję.

Objawy używania to: rozszerzone źrenice, podwyższone ciśnienie krwi, ogólne pobudzenia, gadatliwość, brak podatności na zmęczenie. Po dłuższym używaniu występują stany depresyjne, bezsenność, koszmarne sny, niepokój, uczucia mrowienia i swędzenia skóry, urojenia oraz znaczne wyniszczenie fizyczne.

Przedawkowanie charakteryzuje się szybkim oddechem, bardzo wysokim ciśnieniem krwi, drgawkami, halucynacjami, utratą przytomności, a nawet śmiercią.

Objawy abstynencyjne to: wyczerpanie, depresja, niespokojny sen, wzmożony apetyt, czasem zaburzenia orientacji w otoczeniu i agresja.

Amfetamina jest syntetycznym środkiem pobudzającym wyprodukowanym pod koniec XIX wieku. Była stosowana w medycynie jako lek przeciw depresji i śpiączce. Rozpowszechniła się w czasie II wojny światowej, zwłaszcza często używali jej brytyjscy