37422 skanowanie0005

150

szczeblami samorządu, czy tworzenie i zastosowanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych oraz zwiększenie dostępności usłuji i świadczeń będących przed 1999 r. w gestii władz wojewódzkich, a pcl reformie należących do zadań powiatu.

Ogólna ocena reformy 1999 r. w sferze pomocy społecznej jest zdaniena Ewy Leś¹ niejednoznaczna. Do pozytywnych skutków reformy należą wproJ wadzenie nowych świadczeń i usług socjalnych oraz powstanie więzi międzji organizacjami obywatelskimi i nowymi instytucjami publicznymi. Powstania nowych instytucji publicznych na szczeblu lokalnym przyczyniło się takżil do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i kapitału społecznego.

Krytycznie oceniana publiczna pomoc społeczna stała się w latach 2003-2004 obiektem kolejnych reform mających na celu ograniczenie ko-l sztów jej funkcjonowania oraz poprawę efektywności. Głównymi kierun-|l kami reform są:

1.    Budowa społeczeństwa opiekuńczego poprzez szersze wprowadzeni^ do działań publicznych organizacji pomocy czynnika społecznego, uzupełni nienie sektora samorządowej pomocy przez organizacje pozarządowe i indywidualnych wolontariuszy (Ustawa o działalności pożytku publicznego! i wolontariacie z 2003 r.).

2.    Wprowadzenie aktywnej polityki społecznej na rzecz zagrożonycH|| wykluczeniem długotrwałych klientów pomocy społecznej poprzez próbę ichl! aktywizacji zawodowej (Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z 2003 r.).

3.    Upodmiotowienie użytkownika pomocy społecznej poprzez wprowadzenie® zasady podpisywania kontraktu jako warunku koniecznego przyznania wsparcia® materialnego, co ma ułatwić przejście od roli biernego klienta do aktywnej* partycypacji w procesie pomagania i aktywizacji środowisk lokalnych.

Celami nowych regulacji jest, jak deklarują przedstawiciele władz resor-M towych, przebudowa systemu pomocy społecznej, tak aby:

1.    doprowadzić osoby i rodziny otrzymujące pomoc społeczną do życiowego usamodzielnienia ®

2.    integrować ze środowiskiem osoby wykluczone społecznie

3.    zapewnić potrzebującym wsparcie w przezwyciężeniu trudnej sytuacji, której nie są® w stanie samodzielnie pokonać, i umożliwić im żyde w godnych warunkach

4.    stworzyć zabezpieczenie finansowe dla osób pozbawionych dochodów lub o niskich;® dochodach, w wieku poprodukcyjnym lub niepełnosprawnym

5.    udzielić profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznych^! w tym przemocą w rodzinie

6.    stworzyć sieć usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie².

3, Perspektywy i problemy pomocy społecznej w Polsce

Po 1989 r. rozpoczęto budowę nowoczesnego, opartego na koncepcji decentralizacji, samorządności oraz profesjonalizacji systemu pomocy społecznej. Reformy systemu przeprowadzone w latach 90. i na początku XXI w. przyniosły jakościową zmianę instytucji pomocy społecznej.

Obecnie uczestniczymy w kolejnej jakościowej zmianie pomocy społecznej od instytucji ratownictwa społecznego koncentrującego się na wybranych grupach klientów do podmiotu prowadzącego aktywną politykę społeczną (przykładem są centra integracji społecznej powoływane dla zatrudnienia soąalnego klientów¹⁵). Pomoc społeczna ma być adresowana do szerszych zbiorowości, wykorzystywać instrumenty pomocy niematerialnej oraz prowadzić działania integracyjne o charakterze społeczno-ekonomicznym podejmowane przez publiczną pomoc społeczną, jak i przez niepubliczne instytucje i organizacje obywatelskie. Ten nowy paradygmat pomocy społecznej Ewa Leś określa jako przejście od klientyzmu socjalnego ku integracji socjalnej i partycypaąi, połączenia elementów pomocy społecznej, ochrony socjalnej i przedsiębiorczości społecznej^{3 4}.

Pozytywnej wizji przyszłego systemu pomocy społeczną nie podzielają jednak praktycy zatrudnieni w instytucjach pomocy społecznej. Wśród głównych kwestii wymieniają oni liczne błędy systemu, do których zaliczyć trzeba zbytni nacisk na działania krótkookresowe przy braku strategii i rozwiązań długofalowych. Plan działań wyznacza tzw. rok budżetowy, brak natomiast planowania strategicznego na szczeblu powiatowym i gminnym. Kwestia planowania strategicznego jest problemem wymagającym pilnego rozwiązania ze względu na przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Obserwuje się również niesprawność w realizacji zadań z powodu niskiego rozeznania potrzeb i małą elastyczności w stosowaniu narzędzi osłonowych. Problemem pozostaje krótkie, restryktywne finansowanie pomocy społecznej, skuteczna pomoc osobom zmarginalizowanym oraz problem pomagania uwarunkowanego. Kwestią wymagającą rozwiązania jest także współpraca publicznych instytucji pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi. Skuteczne rozwiązanie problemów społecznych na szczeblu lokalnym wymaga ścisłego współdziałania, partnerstwa publicznych i pozarządowych podmiotów działających w obszarze pomocy społecznej.

Kluczowym czynnikiem determinującym poprawę funkąonowania pomocy społecznej wydają się jej zasoby ludzkie, kadry. Badacze i praktycy mają różne zdania na temat profesjonalizmu pracowników socjalnych. Marek

1

   E. Leś, Cele l skuteczność reformy administracji publicznej u> RP w latach J999-2001jM h' dziedzinie pomocy społecznej. Analiza jakościowa na przykładzie wybranych jednostek samorządi® terytorialnego. Synteza z badań, Warszawa 2002, [w:] eadem, Pomoc społeczna..., s. 214—219. i

2

   Nowy model polityki społecznej, informacja prasowa, Warszawa, 26 marca 2004*j www.Mgpips.Gov.Pl

3

Por. P. Chodyra, A. Trzeciecki, Centra integracji społecznej. Jak to robić?, „Polityka Społeczna” 2004, nr 7, s. 12-16.

4

³⁰ E. Leś, Cele l skuteczność reformy...