37646 skanuj0003 (218)

wieku: (1) zachowania zintegrowane, (2) zachowania obronne aktywne, (3) zachowania obronne pasywne i (4) zachowania zdezintegrowane. Zachowania zintegrowane manifestowały osoby: (a) aktywne, nastawione na reorganizację swego życia, (b) zaangażowane w hobby, (c) wycofujące się z aktywnego życia, poszukujące spokoju i ciszy. Zachowania obronne aktywne rozpoznano u osób, które spostrzegały starość jako zagrożenie, jako coś, przed czym trzeba się bronić. Jedne z nich były elastyczne, podejmowały różnorodne zajęcia, modyfikując swoje zachowanie; inne cechowała sztywność, niekiedy przejawiająca się w rozpaczliwym trzymaniu się dotychczasowych wzorców. Z kolei osoby, których zachowanie mieściło się w obronnym pasywnym stylu adaptacji, to osoby zależne. Poddawały się one zmianom, jakie niesie ze sobą starość, bez protestu, równocześnie oczekując pomocy. Pozostawały przystosowane dopóty, dopóki mogły polegać na innych i miały zapewnioną opiekę. Wśród nich znalazło się wiele osób zamykających się w sobie i unikających aktywności. Zdezintegrowany styl adaptacji charakteryzował osoby cierpiące z powodu fizycznych i psychicznych ograniczeń oraz chorób, u których normalny proces starzenia się został zaburzony. Podobny obraz zachowań wobec starości przedstawili: S. Reichard, F. Livson i P. Petersen (1962). Wyróżnili oni następujące typy zachowań: (1) przystosowane, cechujące osoby aktywne, które odczuwają radość z działania, (2) wycofujące, (3) obronne, polegające na radzeniu sobie z lękiem przed starością przez zastępcze formy aktywności, (4) agresywne, przejawiane przez ludzi pełnych pretensji do świata oraz buntu przeciw starości, |(5) nacechowane nienawiścią skierowaną do siebie (self-haters).

Teoria stresu starości (age-stress theory). Według tej teorii, sformułowanej [przez Neugarten, Havighursta i Tobina (1968), krytyczne zdarzenia w życiu pzłowieka starzejącego się, takie jak obniżenie ogólnej sprawności oraz utrata dotychczasowego statusu społecznego i materialnego, działają jak stresory. gpmuszając człowieka do readaptacji, pozbawiają go nabytych cech, upraszczają osobowość i obnażają prawdziwą naturę oraz podstawową tendencję behawioralną. iW wyniku stresu starzenia się dochodzi do rekapitulacji cyklu rozwojowego, co brzejawia się w tym, że najważniejszego znaczenia dla jednostki nabierają czynniki, Które takie znaczenie miały we wczesnym dzieciństwie - dobrostan fizjologiczny k psychologiczny (poczucie bezpieczeństwa) oraz potrzeba ogólnej stymulacji. Kypowym sposobem reagowania na stres starzenia się jest zachowanie opisywane za pomocą metafory windy (elevatory hypothesis). Manifesuje się ono w przemien-ptości reagowania: „piętro w górę, piętro w dół”. Jednostka uczy się nowej formy Etchowania, ale natychmiast wraca do starego schematu.

■^Efektywna adaptacja do starości to sztuka radzenia sobie z problemami R>dzienności dzięki sprawowaniu osobistej kontroli nad perspektywą starzenia się roraz jakością życia w warunkach skumulowanego doświadczenia utraty najważniejszych wartości (Baltes, Balteś, 1990). Podstawę adaptacji do starości stanowią: (l|).selektywna optymalizacja sprawności funkcji psychicznych, tzn. podtrzymywanie przez stymulację tych funkcji, które najwolniej ulegają deterioracji, (2) stopniowe podejmowanie działań kompensacyjnych oraz (3) utrzymywanie optymizmu nie-■ależnie od kosztów starzenia się. Wskaźnikiem adaptacji do starości jest doświad-

269