38427 lichtarski (49)

98 3. Formy pr*wno-orfiutłxacyjoc prrcdłiębiorłtw i icfa pnaŁnUtoatł

Przeprowadzenie prywatyzacji bezpośredniej wymaga określonych czynności przygotowawczych, realizowanych przez powoływanego w tym celu pełnomocnika do spraw prywatyzacji. Przejmuje on funkcje dotychczasowych organów przedsiębiorstwa i, oprócz bieżącego zarządzania przedsiębiorstwem, jest zobowiązany do przeprowadzenia analiz przedsiębiorstwa w zakresie omówionym wcześniej (przy okazji prywatyzacji pośredniej). Wycena wartości przedsiębiorstwa nie stanowi jednak w tym przypadku podstawy do określenia ceny akcji czy udziałów, lecz służy do bezpośredniego określenia ceny majątku przedsiębiorstwa podlegającego prywatyzacji. Działalność pełnomocnika kończy się w momencie rozporządzenia (zagospodarowania) wszystkimi materialnymi i niematerialnymi składnikami majątku przedsiębiorstwa.

Prywatyzacja bezpośrednia jest drogą przewidzianą dla przedsiębiorstw małych i średnich, które nie przekraczają określonego poziomu zatrudnienia, sprzedaży i funduszów własnych.

Sprzedaż i wniesienie do spółki. Sprzedaż przedsiębiorstwa jest najbardziej radykalnym i najszybszym sposobem prywatyzacji Oznacza ona jednorazową zmianę formy własności i formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego. Podstawową barierą okazuje się tutaj konieczność jednorazowego zaangażowania często znacznego kapitału, czemu ma zapobiegać możliwość zapłaty za przedsiębiorstwo w ratach, pod warunkiem zabezpieczenia kwoty pozostałej do zapłaty po uiszczeniu pierwszej raty. Sprzedaży przedsiębiorstwa dokonuje się w trybie przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Odpowiednikiem ekonomicznym akcji otrzymywanych nieodpłatnie przez pracowników przedsiębiorstwa w razie prywatyzacji pośredniej jest przy sprzedaży przedsiębiorstwa odpowiednie co do wartości (do 15% ceny) zasilenie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Prywatyzacja przedsiębiorstwa poprzez jego wniesienie do spółki polega zasadniczo na założeniu spółki Skarbu Państwa z podmiotem(ami) krajowym(i) i/lub zagranicznym(i), a następnie na zbyciu akcji (udziałów) Skarbu Państwa w takiej spółce analogicznie jak w prywatyzacji pośredniej. Tak jak w spółkach powstałych w wyniku komercjalizacji, pracownicy przedsiębiorstwa państwowego wniesionego do spółki są uprawnieni do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji będących w dyspozycji Skarbu Państwa. Interesująca dla załóg przedsiębiorstw państwowych jest tu możliwość tworzenia spółek Skarbu Państwa i pracowników, z zagwarantowaniem sukcesywnego przejmowania przez pracowników-współ-mków akcji (udziałów) Skarbu Państwa w takich spółkach.

Oddanie do odpłatnego korzystania. Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania następuje na podstawie umowy i może przybierać formę dzierżawy z opcją sprzedaży łub leasingu - czyli dzierżawy zc stopniowym wykupem. Istota dzierżawy z opcją sprzedaży wyraża się w tym, iż przejmujący przedsiębiorstwo do odpłatnego korzystania uzyskuje prawo do jego nabycia po upływie okresu, na który umowa została zawarta, po uzgodnionej w momencie sprzedaży cenie.

W czasie obowiązywania umowy przejmujący jest zobowiązany do wnoszenia na rzecz Skarbu Państwa opłat o charakterze czynszu dzierżawnego, naliczanych od uzgodnionej przez strony umowy wartości przedsiębiorstwa.

Umowa leasingu zawiera w sobie mechanizm przeniesienia prawa własności przedsiębiorstwa, które następuje po upływie okresu, na jaki została zawarta, i spełnieniu określonych w niej wymagań. Głównym warunkiem jest tu uregulowanie zobowiązań finansowych wobec Skarbu Państwa, na które składają się: spłacana w ratach należność odpowiadająca uzgodnionej wartości przedsiębiorstwa i zmienne (zmniejszające się w miarę spłaty rat) opłaty o charakterze czynszu dzierżawnego.

W obu przypadkach stroną umowy ze Skarbem Państwa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania może być tylko spółka, w której:

a)    uczestniczy ponad połowa pracowników przedsiębiorstwa,

b)    wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne zamieszkałe w kraju,

c)    wysokość opłaconego kapitału spółki nic jest niższa niż 20% łącznej wysokości funduszu założycielskiego i funduszu przedsiębiorstwa,

d)    co najmniej 20% akcji (udziałów) jest w posiadaniu osób nie będących pracownikami prywatyzowanego przedsiębiorstwa.

Oddawanie do odpłatnego korzystania spółkom dzierżawiącym, określanym często jako spółki pracownicze, jest (jak dotychczas) najbardziej powszechnym sposobem prywatyzacji bezpośredniej. Ma on zastosowanie szczególnie w odniesieniu do przedsiębiorstw małych, o niewielkiej wartości majątku, z załogami zdecydowanymi na przejęcie odpowiedzialności za przedsiębiorstwo i/lub przeciwnymi utracie wpływu na jego rozwój i funkcjonowanie.

Przejęcie przedsiębiorstwa przez spółkę pracowniczą oznacza, co prawda, przesunięcie transformacji własności na dalszy termin (skorzystanie z prawa do nabycia przedsiębiorstwa, wygaśnięcie leasingu), za to natychmiastową zmianę formy zarządzania. Mienie państwowe pozostaje bowiem w dyspozycji prywatnej spółki kapitałowej, w której udział pracowników w zarządzaniu jest pochodną tytułu własności (udziału w kapitale spółki), nie zaś stosunku pracy, jak to ma miejsce w przedsiębiorstwie państwowym. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że istotnym elementem efektywnej prywatyzacji w omawianym przypadku może się okazać struktura kapitałowa spółki dzierżawiącej. Z punktu widzenia zasadniczych celów prywatyzacji celowe jest takie jej kształtowanie, by wśród wspólników znaleźli się tzw. inwestorzy wiodący, posiadający odpowiednio duże udziały w kapitale spółki, szczególnie zainteresowani efektywnością ekonomiczną spółki, nie zaś np. bieżącymi dochodami z tytułu świadczonej pracy czy wręcz utrzymaniem miejsc pracy kosztem wyników ekonomicznych i możliwości rozwojowych. Sprzyja temu przedstawiony wyżej warunek posiadania co najmniej 20% udziału w kapitale spółki przez osoby nie zatrudnione w przedsiębiorstwie państwowym (tj. inwestorów zewnętrznych).

Inne sposoby prywatyzacji. Przedstawione tu drogi i sposoby prywatyzacji