30148 P1020073

*03 Barbara Czerska

leziono luźnych skorup, które można by datować na młodszą epokę kamienia.

Założona więc przez Celtów osada była pierwszym, stałym osiedlem w tym miejscu. Wybór pod założenie osady górującego nad okolicą wzniesienia, oddalonego jednak dość znacznie od naturalnych źródeł wody. nie mógł być przypadkowy ani spowodowany koniecznością. Osada w Nowej Cerekwi została założona w okresie jeszcze niezbyt gęstego osadnictwa, należy ona do grupy najstarszych póżnolateńskich osad celtyckich. Jej założyciele mieli więc swobodę wyboru. Wybrane miejsce było dogodne strategicznie, nie jest wykluczone, że część stoku wzgórza zachodnia lub północno-zachodnia, obecnie zniszczona przez kamieniołom. mogła być bardziej stroma, ponadto stanowiło ono dobry punkt obserwacyjny. a centralne położenie wśród osad celtyckich na Wyżynie Głubczyckiej, z równoczesnym dobrym połączeniem z ośrodkami celtyckimi na Morawach, zapewniało korzystny rozwój. Pewne trudności musiało stanowić zaopatrzenie w wodę. Jedyna większa rzeka w tej okolicy, Troja, oddalana jest od osady w linii prostej o ponad 2 km, mniejsze strumyki, położone nieco bliżej, też były jednak oddalone o kilkaset metrów. Przyjmując nawet lepsze niż dziś nawodnienie tamtejszego terenu w okresie póżnola teńskim należy raczej wykluczyć możliwość rozwoju w takich warunkach zbyt dużej osady. Brak większych źródeł wody ograniczał również rozwój niektórych rzemiosł.

Różne mogły być przyczyny lokalizacji osady w tak dużej odległości od rzeki Troi, lub któregoś z płynących tu strumieni. Na pagórkowatym w tej okolicy terenie istniało w pobliżu rzeki wiele nie narażonych na wylewy miejsc, dogodniejszych niż wykorzystane, na założenie osach'. Nie jest wykluczone, że jednym z głównych czynników, który zadecydował o wyborze miejsca dla nowej osady, była wyniosłość i usytuowanie wzniesienia. Wzniesienie to wyraźnie dominowało nad okolicą, a pewne oddalenie od rzeki, na pewno niedogdne w życiu codziennym, dawało jednak i pewne korzyści, odsuwało bowiem osadę nieco od najbardziej uczęszczanych szlaków, które zwykle biegły wzdłuż rzek, a tym samym zmniejszało niebezpieczeństwo niespodziewanych napadów. Należy pamiętać, że czas założenia osady przypada na okres pewnych przesunięć ludności, których wynikiem było, między innymi, zasiedlenie przez Celtów Wyżyny Głubczyckiej.

Tereny wykorzystywane gospodarczo przez mieszkańców' osady, jeżeli przyjmiemy, że zamieszkiwało ją jednorazowo około 30 rodzin, musiały obejmować obszar ponad 150 hektarów, a więc znaczną część środkowego dorzecza rzeki Troi.

Bezspornie rolniczo-hodowlany charakter gospodarki mieszkańców osady, przy ówczesnym poziomie rolnictwa, wymagał dużego areału, któ-

ry pozwalałby na wymianę pól, a więc czasowe ugorowanie części ziemi. Rozwinięta hodowla, głównie bydła i owiec, musiała wykorzystywać rozległe pastwiska, a opłacalny chów trzody mogły tylko wtedy zapewnić rosnące w pobliżu lasy liściaste, głównie dębowo-bukowe.

W osadzie rozwijały się również rzemiosła, z których najlepiej udokumentowane jest garncarstwo, hutnictwo żelazne z kowalstwem i odlewnictwo brązowe. Garncarze dysponowali miejscowym surowcem w postaci złóż gliny; jest prawdopodobne, że odkryte w osadzie głębokie jamy były dołami po wybranej dla celów produkcyjnych glinie, a następnie służyły jako jamy odpadkowe. Dostawa grafitu, koniecznego do wyrobu modnych wówczas naczyń grafitowych, również nie powodowała trudności. Pobliskie złoża grafitu, leżące w Czechach i na Morawach, a eksploatowane przez pokrewne plemiona celtyckie, mogły dostarczyć potrzebnej ilości tego surowca. Samo urządzenie pracowni garncarskiej, wyposażonej w koło garncarskie i piec do wypału naczyń, nie wymagało większego nakładu środków i nie przekraczało możliwości miejscowych specjalistów. Sądząc po jakości ceramiki z osady w Nowej Cerekwi, garncarze w niej pracujący dobrze opanowali zarówno sposoby przygotowania masy garncarskiej, jak i samą technikę pracy na kole.

Miejscowa produkcja surowca żelaznego jest poświadczona przez obecność, przypuszczalnie, pieca do wytopu żelaza w tyglach grafitowych (odkrytego w domu nr 6). Piece hutnicze w formie dyma rek znajdowały się zapewne poza obrębem osady, w bezpośrednim pobliżu rzeki. Najbliższym, znanym obecnie stanowiskiem hutniczym, współczesnym osadzie w Nowej Cerekwi, jest oddalone od niej około 6 km stanowisko w Sułkowie w powiecie głubczycłdm *•. Czy istniała jakaś współzależność między tymi dwoma ośrodkami, trudno dziś stwierdzić. Istnienie w osadzie warsztatu odlewniczego jest prawdopodobne, oprócz bowiem gotowych wyrobów brązowych, z pewnością importowanych, odkryto jeden półfabrykat lub kawałek surowca. Produkcja wyrobów brązowych oparta była wyłącznie o surowiec importowany, jest więc możliwe, że odlew-ca nie był stałym mieszkańcem osady, a tylko rzemieślnikiem wędrownym, zajmującym się jednocześnie handlem gotowymi przedmiotami brązowymi, które wówczas ograniczały się na ogół do różnego rodzaju ozdób. Pracujący w osadzie rzemieślnicy w pełni mogli zaspokoić zapotrzebowanie mieszkańców osady w podstawowe wyroby codziennego użytku; rozwinięte przemysły domowe uzupełniały to zaopatrzenie.

Każde gospodarstwo produkowało nie tylko wystarczającą dla pokrycia własnych potrzeb ilość produktów rolnych i hodowlanych, ale

^lł B. Czerska, Celtycki ośrodek hstncąi tc Sałkotrie u> potriecte Głahccyce. Studia Archeologiczne, t 5, 1972, s. 3-79.