42645 IMG55

|5męczeni5^trach    ói*

/^J^awi s*ę jako element '*

------._n, j—- w wihuiuwonm, oapomosci na ból

Z tego punktu widzenia to, oo nazywam' wy, którego znaczenie i płodność kulturowa wydająsil w Indus nic dochodzi do głosu postawa psychiczna tak skrystalizowana, w agón, alea, maniery czy ilinks. to ujmując działanie typu ptaidia ™ - przyczynia się on jakoś do tego. by zasadniczym kategoriom gry nadać w pełni ich czystość i doskonałość. (...)

naj istotniejsze rS V**o£

^w ^ ¹ zabawy

Społeczna rola gier i zabaw

Zabawa nic jest wyłącznie rozrywką indywidualną. [-•-]

Gry i zabawy zazwyczaj osiągają pełnię dopiero w chwili, gdy budzą jakiś oddźwięk, współdziałanie. Nawet wówczas gdy w zasadzie grający mogliby doskonale bawić się każdy na własną rękę. zabawy czy gry rychło stają się pretekstem do zawodów czy widowisk. (...) W istocie większość gier i zabaw składa się niejako z pytania i odpowiedzi, wezwania i riposty, prowokacji i reakcji na nią, z uczestniczenia w zapale lub napięciu. Potrzebna jest obecność innej osoby, jej uwaga i życzliwość. (...)

Krótko mówiąc, powołują do istnienia pewne stałe, misterne struktury, zyskując dzięki nim charakter instytucji — półurzędowych. prywatnych, marginalnych. niekiedy nawet konspiracyjnych; instytucje te jednak okazują się nad podziw trwale. (...)

Socjologia, której punktem wyjścia byłaby zabawa

(...) gry i zabawy nieodłącznie towarzyszą kulturze, której najistotniejsze \ najbardziej złożone przejawy okazują się ściśle związane ze strukturami gier \ zabaw, a nawet w ogóle jawią się jako struktury zabawowe potraktowane serio, przeistoczone w instytucje, w systemy norm prawnych, przekształcone w struktury kategoryczne, władcze, niezastąpione, krótko mówiąc, wyniesione do roli zasad gry społecznej, norm gry. która jest czymś więcej niż tylko grą czy zabawą.

Ostatecznie pytanie, co było pierwsze — gry i zabawy czy struktura serio - okazuje się mało istotne. Wyjaśniać gry i zabawy, biorąc za punkt wyjścia prawa, zwyczaje i liturgię, czy też wprost przeciwnie - wyjaśniać prawo

dawstwo, liturgię, zasady strategii, logiki czy estetyki postawą zabawową — to dwie operacje dopełniające się. równie płodne, jeśli tylko żadna z nich nie rości sobie prawa do wyłączności. Struktury zabawowe i struktury utylitarne są często identyczne, natomiast czynności porządkowane przez owe struktury nie dają się w określonym miejscu i czasie sprowadzić jedna do drugiej. W każdym zaś razie działają one w dziedzinach całkowicie różnych.

Jednakże to. co wyraża się w zabawie, nie różni się od tego, co znajduje wyraz w kulturze. W obu przypadkach działają takie same mechanizmy. W miarę upływu czasu, w miarę ewolucji, jakiej dana kultura podlega, to, co było instytucją, może oczywiście ulec degradacji. Umowa, dawniej zasadnicza, staje się obecnie czysto formalną konwencją, której przestrzega się lub którą się pomija, zależnie od chęci, ponieważ uznawanie jej jest rodzajem luksusu, szacownym anachronizmem niemającym wpływu na aktualne działanie danego społeczeństwa. Stopniowo przebrzmiała forma okazywania czci spada do poziomu zwykłej reguły w zabawie. Sam jednak fakt, że w grze czy w zabawie można dojrzeć dawny istotny element mechanizmu społecznego, ujawnia niezwykłe powinowactwo i zaskakujące możliwości wymiany między tymi dwiema dziedzinami.

Wszelka instytucja działa poniekąd jak gra czy zabawa, jawi się tedy jako gra czy zabawa, którą należało wprowadzić, opierając się na nowych zasadach, i która wyrugowała dawniejszą grę czy zabawę. Ta nowa odpowiada innym potrzebom, stawia na piedestale inne normy i systemy praw, wymaga innych walorów oraz innych skłonności. Z tego punktu widzenia rewolucja jawi się jako zmiana zasad gry; tak na przykład korzyści czy obowiązki, wynikające dawniej z pochodzenia, teraz powinny być związane z osobistymi zasługami, których dowodzi się drogą konkursu czy egzaminu. Inaczej mówiąc, zasady rządzące różnymi rodzajami gier czy zabaw: przypadek czy zręczność, szczęśliwy los czy dowiedziona przewaga — przejawiają się również poza zamkniętym światem gier i zabaw. Trzeba jednak pamiętać, że światem gier i zabaw zasady te rządzą w sposób absolutny, nieznoszący sprzeciwu, jakby to był świat fikcyjny, niejako bez materii i prawa ciążenia, gdy tymczasem w wieloznacznym, złożonym świecie stosunków międzyludzkich działanie ich nie jest nigdy wyodrębnione, przemożne ani też z góry wytyczone: pociąga ono za sobą nieuchronne konsekwencje. Działanie to jest płodne, choć rodzi zarówno dobro, jak i zło.

W obu jednak wypadkach można ujawnić działanie tych samych mechanizmów, jakimi są:

•    potrzeba samoutwierdzenia, ambicja udowodnienia swej wyższości;

•    upodobanie do prowokowania, do ustalania rekordu albo przynajmniej do przezwyciężania trudności;

•    oczekiwanie na łaskę losu. ściganie jej;

•    czerpanie przyjemności z tajemnicy, z ubrania, z przebierania się;

•    czerpanie przyjemności z doznawania lub budzenia lęku;

•    dążenie do powtarzania, do symetrii, lub wprost przeciwnie — radość improwizowania, wymyślania, nieskończonego urozmaicania rozwiązań;