43637 kupisiewicz dydaktyka ogólna8

218 Dydaktyka ogólna

ność co do rodzaju i poziomu kwalifikacji ogólnych i zawodowych, warunków pracy i płacy, uczestnictwa w procesie doskonalenia podczas pracy zawodowej i poza nią, np. na wakacyjnych kursach, przyporządkowania administracyjnego poszczególnych rodzajów szkół itd. Równocześnie ustalenie jednolitej - jak zwykło się mówić i pisać na Zachodzie -„strategii" pracy dydaktyczno-wychowawczej dla nauczycieli całej Wspólnoty nie jest możliwe ze względów historycznych, społecznych, ekonomicznych i pedagogicznych. Gdy chodzi o te ostatnie, to dotyczą one głównie znacznego zróżnicowania strukturalnego i progi'amowo-meto-dycznego systemów szkolnych w różnych krajach.

W tych okolicznościach uznano, że edukację nauczycieli należy traktować nie tyle jako akt jednorazowego przygotowania do pracy zawodowej, realizowany w ciągu określonej liczby lat w takim czy innym zakładzie kształcenia, co raczej jako proces ciągły, którego podstawę stanowi przygotowanie uzyskane podczas studiów, a „przedłużenie” - kształcenie ustawiczne w postaci „przywarsztatowej” (irt seruice training), np. w szkolnym zespole samokształceniowym, kursowej, studiów przemiennych (Laformation..., 1995, s. 14-15).

Uzgodniono również, że zarówno w procesie edukacji wstępnej, tzn. na studiach, realizowanym w zakładach kształcenia nauczycieli, jak i podczas kształcenia ustawicznego, należy przygotowywać nauczycieli do wykonywania zadań wynikających z przekształceń gospodarki, życia społecznego i kultury krajów zrzeszonych we Wspólnocie. Zadania te wiążą się przede wszystkim z takimi zjawiskami, jak ogólny wzrost kwalifikacji we współczesnych społeczeństwach; przyspieszenie tempa rozwoju gospodarki, zwłaszcza w sferze szeroko rozumianych usług; automatyzacja i komputeryzacja coraz większej liczby czynności o charakterze produkcyjnym i usługowym; bezprecedensowy postęp w zakresie poligrafii i przemysłu muzycznego, umożliwiający szerokim rzeszom obywateli dostęp do reprodukcji arcydzieł światowego malarstwa i muzyki; rozwój szybkiej komunikacji lądowej, morskiej i powietrznej, pozwalający ludziom przemieszczać się z miejsca na miejsce i szybciej niż kiedykolwiek nawiązywać ze sobą różnorakie kontakty, a tym samym lepiej się poznawać; ale także - po stronie pejoratywnej - choroby cywilizacyjne, narkomania, wzrost przestępczości, zastraszające pod względem zakresu i tempa wyniszczanie naturalnego środowiska człowieka, bezrobocie, rosnąca liczba dzieci pozbawionych należytej opieki ze strony rodziców itd.

Przygotowanie nauczycieli do realizacji zadań wynikających z tych zjawisk i procesów^ jest kolejnym - obok wzmiankowanego już dążenia do jakościowego wzrostu ogólnych i zawodowych kwalifikacji kadry pedagogicznej - powmdem reformy obecnych systemów nauczycielskiej edukacji. Zgodnie z założeniami tej reformy, w kształceniu nauczycieli, częściowo już realizowanym w krajach Wspólnoty Europejskiej, kładzie się nacisk na przygotowanie ich do:

1) działalności w środowisku lokalnym oraz na rzecz tego środowiska;

2)    wdrażania nauczycieli do stosowania nowoczesnych technik i środków dydaktycznych, zwłaszcza komputerów;

3)    prowadzenia kursów przedzawodowych dla uczniów szkół średnich;

4)    opracowywania programów służących aktualizacji i poszerzaniu wiedzy u absolwentów niepełnych i pełnych (maturalnych) szkół średnich o kwalifikacje wymagane na rynku pracy oraz w życiu społecznym, np. w administracji;

5)    sprawowania funkcji wychowawczych i opiekuńczych w szerszym niż dotychczas zakresie, co wiąże się ze zmianami zachodzącymi w życiu rodzinnym wskutek m.in. wzrastającego zatrudnienia obojga rodziców oraz spadku liczby rodzin wielopokoleniowych.

Reformy wymaga przy tym, jak się na Zachodzie podkreśla, cały dotychczasowy system kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli, a nie tylko - jak głównie do tej pory - jego poszczególne elementy czy wycinki. Poczynania przypadkowe, doraźne i na ogół słabo ze sobą skorelowane, podejmowane do niedawna na tym polu, zamierza się zastąpić działaniami długofalowymi, starannie zaplanowanymi, obejmującymi przy tym, z jednej strony, edukację przywarsztatową, z drugiej zaś bogatą ofertę kursów i studiów wakacyjnych i przemiennych. Wszystko to zmierza do tego, aby uruchomić sprawny system ustawicznego kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli, obejmujący wszystkie bez wyjątku osoby zatrudnione w tym zawadzie, od wychowawczyń przedszkoli do nauczycieli szkół maturalnych.

5. Kierunki przebudowy kształcenia nauczycieli w Unii Europejskiej

Mimo różnic zachodzących między krajami zrzeszonymi we Wspólnocie Europejskiej, coraz częściej kraje te mają do czynienia z podobnymi, a niekiedy WTęcz identycznymi problemami edukacyjnymi, o których była już notabene w tym rozdziale mowa. Uzupełniając tamte informacje, stwierdzamy, że większość krajów Unii boryka się z niedoborem środków finansowych na edukację, ale róumocześnie stara się upowszechnić ją na coraz wyższych szczeblach i we wzrastającym zakresie. Prawie wszędzie szkolnictwa jest też surowo krytykowane, ale równocześnie rozbudowuje się je i ulepsza. W związku z tym potrzeba posiadania coraz większej liczby nauczycieli o możliwie wysokich kwalifikacjach ogólnych i zawodowych staje się nakazem chwili. Stąd też dążenie do jej zaspokojenia stanowi pierwszy kierunek przebudowy dotychczasowego systemu nauczycielskiej edukacji.

Drugi kierunek wiąże się z postępującym upowszechnianiem zinstytucjonalizowanej oświaty. Doniosłą konsekwencją tego procesu jest nie-odzowność rewizji celów, treści, metod i środków pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkolnictwie podstawowym i średnim, a w rezultacie w zakładach kształcenia nauczycieli. Inaczej bowiem organizuje się i prowadzi tę pracę w warunkach kształcenia elitarnego, w którym uczestniczą