44421 skanuj0035

236 Ocalenie przez;muzyką

nych, których oboość wobec zjawiska sprawia,' że stfl je się ono znaczniej bardziej nietykalne, skandalicw ne). Usiłował przywłaszczyć sobie nie tyle, jak sąj dzę, dekoracyjną i uczuciową stronę obrzędu i nie.tylJ ko jego aspekt metaforyczny --- istotniejsze byłJ przechwycenie jego struktury znaczącej, owego darta pośredniczenia i transfiguraeji, magicznej władzy od-* wracania porządków, wędrowania pomiędzy obrazem i jego treścią, iluzją i prawdą, zapowiedzią i realnym spełnieniem.

Ale błędne byłoby przekonanie, że Wagner uciekd się do tej zuchwałej kradzieży w celu zmontowaniu jakiejś pseudoreligii. Nic podobnego — idzie mu wyłącznie o sztukę, o realizację marzenia o sztuce dopełnionej czy absolutnej, a więc takiej, która nie będzie — jak to jej przyrodzone — oznaką ludzkiegd braku, głodu, oddzielenia, lecz stanie się sama abso^ lutnym spełnieniem i pojednaniem. Jest to konsekwencją marzenia o sztuce, która wyzbędzie się sztucM ności, będzie całkowicie zasadna i konieczna. Konsekwencją doprowadzoną do skrajności,, do punktu, gdzie sztuka, przezwyciężywszy sztukę, zbawiałaby naturę, czyli na naszych oczach przemieniała się w jedyni substancję świata.

■ Zauważmy jeszcze rzecz niezwykle znamienną: istotą i zarazem narzędziem tej niesłychanej operacji jen w końcu stara idea sztuki zapatrzonej w życie, zwifj zanej z nim węzłem urzeczenia, tęsknoty i zawiści, sztuki na wszelkie sposoby usiłującej życie doścignij Tutaj celem staje się już nie zwykłe naśladowani! rzeczywistości, lecz poprzez mityczno-liturgiczne widowisko wywołanie rzeczywistego, poza sprawy sztlM ki sięgającego wstrząsu. Jest to jak gdyby najwyższy punkt idei mimesis w sztuce Zachodu — przedstawiij ^■feozy W litości ma stać się doświadczeniem rzeczy-Hmlui, życie „na niby” ma stać się życiem całkowi-Iłi im norio, życiem po prostu.

Tnl«»/. utaję się zupełnie zrozumiałe, że najwyższe HMIiiiInwiilctwo spotyka się z najczystszym symbo-plłltum, nujwiększy głód rzeczywistości z ucieczką poił Iwy kią realność w sferę czystych znaczeń. Tylku r" i tym warunkiem utożsamienia idei miłne-I symboliczną wizją świata —I możliwa była Wag-iif?hi\v/i!oi koncepcja sztuki tożsamej z życiem, wśliz-mh; jakby na jego miejsce, aby poza dziedziną dokonać zbawienia człowieka, to znaczy ofia-Hmu poprzez ekspresję artystyczną absolutną ^■H10Ś6 sensu i przejrzystość losu; dać mu zarazem odległość, jako niezbędną do pokonania dro-[1 czas ów ścisnąć w jeden kryształ formy. W i.m ipuMÓb cel ma znaleźć się od razu przed nami, HB|yly bez wysiłku, nie zapracowany, nie rozgrywa-W codziennej grze życia, okupiony tylko oczyszcza-IjUiyiii uczuciowym wstrząsem.

F W luftom kultury europejskiej Wagner należy dó ■ł poNtuci, które zapisały się dzięki swemu zamacho-tm 'niekiedy twórczemu, niekiedy tylko nihilistycz-Billi! na pewne podstawowe kategorie, organizujące H||l unio epoki myślenie i odczuwanie ludzkie. Za-jlllili, czy też podstęp Wagnera zdaje się nieść rezul-■ny r<MUH> i frapujące. Lecz warto sobie uświadomić, ■ 9pinrnj.-| się one właśnie na nadużyciu i transgre-I przekroczeniu granic, których nie łamie się bez-ttdiiiii' Być może dzieje się tak, że żywotność kultu-jy *wl_M/ana jest z jej wielobiegunowośeią, z istnie-Hllilil nlesprowadzalnych polaryzacji, pomiędzy który-( rwu Jednocześnie ruch przyciągania i odpychania, równocześnie nie dająca się łatwo rozczarować