46428 skanuj0015& 27

przepisów normuje interpunkcję zdań i wyrażeń bezokolicznikowych. M.in. stosuje się przecinek w takich konstrukcjach:

Stosuje się przecinek, gdy bezokolicznik poprzedzony przyimkiem zu jest rozwinięty innym wyrazem, np.:

29.    Ich habe mich sehr gefreut, Sie zu treffen.

Der Gr. Duden

30.    Der Minister beabsichtigt, Sie zu befórdern.

Tamże

Natomiast pomija się przecinek, gdy bezokolicznik stojący po zu jest samotny, np.:

31.    Die Sangerin begann zu singen.

Der Gr. Duden

Stosuje się przecinek, gdy bezokolicznik jest zależny od czasownika typu: haben, hoffen, pflegen, glauben, rozwiniętego jakimś określeniem, np.:

32.    Die Kranke hoffte zuversichtlich, zu genesen.

Der Gr Duden

Natomiast pomija się przecinek nawet przed rozwiniętym bezokolicznikiem, gdy czasownik typu: haben, hoffen, pflegen, nie ma żadnego określenia, np.:

33.    Der Bildhauer hoffte einen Preis zu erlangen.

Der Gr Duden

34.    Er pflegte schone Geschichten zu erzahlen.

Der Gr. Duden

Inaczej jest w interpunkcji francuskiej,w której wprawdzie przy zasadach użycia przecinka wychodzi się również od momentów składniowych, mianowicie od zestawiania członów jednorodnych, wydzielania członów poza-konstrukcyjnych itd., jednakże do tych zasad składniowych dodaje się jedną, ale generalną zasadę rytmiczną, zasadę tzw. „przecinka oddechowego” (yirgule de respiratioń). Termin ten znajdujemy np. w jednym z dawniejszych wydań gramatyki Larousse’a. Określał on ten przecinek jako dopuszczalny wtedy, gdy zdanie jest zbyt długie (,>si cetteproposition etait trop etendue”) i gdy przekracza zasięg wydechu („[...] ont trop d’etenduepour qu’on puisse lesprononcer sans fair unepause”). Interpunkcję tę stosuje w pozycjach przed spójnikami: et, ou, ni (przykł. 36), przed którymi w zasadzie nie stosuje się przecinka, oraz po zdaniu podrzędnym, mimo że nie jest ono poprzedzone przecinkiem (przykł. 37).

Przykład braku przecinka:

35.    L’or ni la grandeur ne rendent 1’homme heureux.

Przykłady użycia przecinka:

36.    Nul n’est content de sa fortunę, ni mecontent de son esprit.

37.    Un Arabe qui se destine au rude metier de pirate de terre, s’endurcit de bonne heure a la fatigue des voyages.

Larousse zaznaczył jednak, że ten przecinek oddechowy nie jest bezwzględnie konieczny („Mais, cette virgule, dite de respiration, n’est pas indispensable”)⁴².

W związku z tą uwagą nasuwa się refleksja, że niekiedy, charakteryzując interpunkcję francuską jako rytmiczną, trochę się przesadza. Należy stwierdzić, że zasady dopuszczające stosowanie przecinka oddechowego mają charakter drugorzędny; są traktowane jako odstępstwo od zasad składniowych, mających charakter podstawowy. Jest charakterystyczne, że np. elementarny podręcznik języka francuskiego napisany przez Maąueta i in., podający ze względu na konieczną na tym poziomie zwięzłość tylko najbardziej podstawowe zasady przestankowania, w zakresie użycia przecinka wymienia jedynie dwa przepisy, i to właśnie oba składniowe; o czynnikach rytmicznych zaś nawet nie wspomina.

Przepis pierwszy dotyczy oddzielenia przecinkiem składników równorzędnych: dwu podmiotów, dwu czasowników, dwu określeń lub dwu zdań, np.:

38.    L’orange, la mandarine, la banane sont d’excellents fruits.

Przepis drugi dotyczy wydzielania przecinkami członów pozakonstrukcyj-nych, drugoplanowych („un complement ou une proposition qu’on pourrait retrancher sans que la phrase cesse d’etre correcte”). Przykład:

39.    L’orange, ce fruit delicieux, a une ecorce amere⁴³.

Drugorzędność kryteriów rytmicznych w interpunkcji francuskiej stwierdza zresztą wyraźnie Grammaire Larousse duXX^e siecle. Znaki interpunkcyjne służą do oddzielania całości znaczeniowych, jak zdania czy pewne określenia; mogą one w pewnych wypadkach być wskaźnikiem intonacji emocjonalnej; mogą wreszcie wyodrębniać dla czytelnika elementy rytmiczne i melodyjne zdania:

⁴²    P. L a r o u s s e, Grammaire complete syntaxigue et litteraire. 17^c ćd., Paris 1880, s. 144-145.

⁴³    Ch. M a q u c t, L. F1 o t, L. R o y, Cours de languefranęaise. Enseignementprimaire. Cours moyen. Scptieme ód. Paris 1920, s. 53.

27