50770 Image140 (2)

Projektowanie

Kilkunastoletni pakiet Autotrax, opracowany dla systemu operacyjnego MS-DOS, mimo że jest stary i wymaga specyficznej obsługi, nadal jest zdecydowanie lepszy od ogromnej większości współczesnych darmowych programów do projektowania płytek. Mu zaskakująco duże możliwości i za jego pomocą można zaprojektować

nawet płytki wielowarstwowe, także dla elementów SMD. Płytki zaprojektowane w Auto-traiie można bez problemu wczytać do nowoczesnego, będącego niemal standardem programu Protel (Design Studio) firmy Altium. Co najważniejsze, Autotrax jest w pełni darmowy.

Dlatego pomimo specyficznej obsługi

i konieczności dostosowania do systemu Windows, zwłaszcza XP, właśnie ten program należy polecić elektronikom, i to nie tylko początkującym, którzy dopiero uczą się projektowania płytek. .Niniejszy cykl przybliża tajniki pracy Autotraxa, istotne dla jego dzisiejszego użytkownika.

Własna biblioteka

Na płytce trzeba ręcznie lub automatycznie umieścić elementy biblioteczne, które kształtem odwzorowują rzeczywiste elementy i mają otwory do ich wlutowania. Z Autotra-xem dostarczona jest standardowa biblioteka rra.xstU.iih. Probiem w tym, że elementy w niej zawarte przeznaczone są głównie do stosowania w płytkach dwustronnych i wielowarstwowych z metalizowanymi otworami, a nie na prostych płytkach jednostronnych, z jakimi najczęściej mają do czynienia hobbyści. Problem polega na średnicy i wielkości powierzchni miedzi punktów lutowniczych. W płytkach dwustronnych z metalizowanymi otworami nie ma problemu, bo punkt lutowniczy przypomina nil i dobrze trzyma się płytki. Natomiast praktyka pokazuje, że bardzo łatwo jest uszkodzić (odpalić) mały punkt lutowniczy na płytce jednostronnej. Dotyczy to zarówno płytek jednostronnych wytwarzanych fabrycznie, jak też wszelkich płytek wykonywanych w warunkach amatorskich, także dwustronnych, ale bez metalizowanych otworów. Ponieważ odklejanie sie małych punktów lutowniczych podczus lutowania jest niestety dość częste, na płytkach jednostronnych należy obowiązkowo stosować większe punkty iutownicze mz mają oryginalne elementy biblioteczne. Dotyczy to nie tylko Autotraxa, ale też wielu innych nowoczesnych programów do projektowania płytek.

Zwróć uwagę, że punkt lutowniczy o średnicy 85 milsów (2,16mm) ma powierzchnię miedzi około dwa razy większą niż „standardowy” punkt o średnicy 62 milsy (l,57mm). W Autotraaic można byłoby wprawdzie powiększyć punkty lutownicze po umieszczeniu elementów bibliotecznych na płytce, jednak z kilku względów warto stworzyć całkiem nowe, własne elementy biblioteczne. Można byłoby jc dodać do istniejącej biblioteki Traxstd.lib, jednak my stworzymy i wykorzystamy własną bibliotekę o wymownej nazwie Nowai.iib. Szczegółami związanymi z tworzeniem bibliotek zajmiemy się za chwilę - na razie zapoznaj się z moją gotową biblioteczką, którą ściągnąłeś z Elportalu. W tej skromnej biblioteczce masz na razie niewiele elementów.

Własne elementy biblioteczne można nazywać dowolnie. Ja nadałem nazwy, które przy okazji mają informować nie tylko o rodzaju elementu, ale też z grubsza o rozmiarach obudowy' oraz o średnicy otworów, co wbrew pozorom, okazuje się bardzo istotne.

Elementy z mojej biblioteki zobaczysz na rysunku 62. Na potrzeby proponowanego ćwiczenia przewidziałem tylko dwa rodzaje leżących rezystorów: R400 i R500. Literka R wskazuje, że to rezystor, 400 i 500 to rozstaw' orworów w milsach (400mil to około lOmm, 500mil to ok. 1.25mm).

W biblioteczce mamy „leżące diody” D400A, D400B oraz D500A. D500B. Literka A na końcu oraz brak literki wskazuje na średnicę otworów - ja jako standard w warunkach

Rys. 52

D40GA    Al

—W—    —Df-

D500A    D500B

amatorskich przyjąłem wiertło o średnicy 0,8mm, czyli 32 milsy. Literka B na końcu nazwy elementu bibliotecznego wskazuje na średnicę otworów lmm (40 mil), a literka C -średnicę l,3mm (5linii), literka D - l,5mm. Elementy D400A i D500A z otworami o średnicy 0,8mm nadają się do małych diod. na przykład 1N4148. Do popularnych 1-ampcro-wych diod prostowniczych 1N4001..4007 konieczne są otwory o średnicy lmm, czyli elementy D400B i D500B. W mojej bibliotece mają one punkty kwadratowe, jednak nie jest to reguła związana ze średnicą otworów -po prostu takie wybrałem.

W bibliotece jest tylko jeden wzór obudowy kondensatora stałego - C200 oraz element T - mały tranzystor w najpopularniejszej obudowie TO-92. Jest za to kilka obudów kondensatorów elektrolitycznych - CE. przy czym w tym wypadku towarzysząca liczba podaje nie rozstaw otworów, tylko średnicę obudowy i to w milimetrach CE5, CE6, CE8, CE 13. W bibliotece masz też element o nazwie PB - to punkt lutowniczy z otworem lmm do przylutowania przewodów. Jeśli wyda Ci się to dziwne, że punkt lutowniczy ma być elementem, to potraktuj element

0    nazwie PB jako kołck-szpilkę.

Oczywiście Ty możesz pozmieniać nazwy elementów bibliotecznych według własnego uznania - z programu Trafcedit poleceniem Libra ty, Rename (L, R).

„Biblioteka” punktów

Zwróć też uwagę, że z Elportalu ściągasz

1    podmieniasz także plik Tru.xedii.pud, który zawiera definicje punktów lutowniczych. Punkty lutownicze umieszczasz na płytce poleceniem Place, Pad (P, P). po wcześniejszym wybraniu, jaki to ma być punkt, polece-

Elektronika dla Wszystkich Listopad 2006 27