54043 Scan 140410 0026

przepustką. Osoby nieposiadąjące przepustki muszą uzyskać specjalne zezwolenie i wolno im wchodzić na teren fabryki wyłącznie w towarzystwie zatrudnionego wewnątrz pracownika. Pracownicy zobowiązani są poddawać się wszelkim kontrolom bezpieczeństwa ze strony straży fabrycznej. Ponadto niemal we wszystkich miejscach dostępnych publicznie oraz strefach produkcyjnych zamontowane są kamery monitoringu. W taki oto sposób firma traktuje ponad milion ludzi jak aresztantów. Jedna z zatrudnionych kobiet skomentowała to jasno i wyraźnie: „Słuchajcie, a co to znaczy początek i koniec pracy? Początek i koniec tworzą koło, z którego nie można się wydostać. Nie jesteś już wolnym człowiekiem. Foxconn otaczają mury, a ludzie w środku to aresztanci”.

Teren fabryki jest ściśle wydzielony, a wszystkie strefy w jej obrębie posiadają własne kontrole dostępu. Nawet na terenie tej samej hali produkcyjnej pracownicy należący do różnych grup roboczych nie mogą przechodzić do innych stref. Na przykład osoby wchodzące na teren Foxconn-IDPBG w Shenzhen-Longhua w drodze do hali produkcyjnej muszą przejść przez dwie kontrole bezpieczeństwa. Wnoszenie komputerów, notebooków, dysków optycznych i twardych, przenośnych nośników danych, multimediów, sprzętu fotograficznego i filmowego, telefonów komórkowych z aparatem fotograficznym, smartfonów i tym podobnych jest bezwzględnie zakazane. W strefie stanowisk pracy ludzie są całkowicie odizolowani od świata zewnętrznego. Dwie kobiety pracujące przy montażu iPhone’ów w parku przemysłowym Shenzhen-Guanlan opowiadały: „Do hali produkcyjnej nie możemy zabrać ze sobą komórki ani żadnych metalowych przedmiotów, bo skonfiskują. Nie możemy założyć ubrania z metalowymi guzikami ani łańcuszka na szyję, bo zabiorą albo każą odciąć guziki”. Ponieważ pracownikom nie wolno wnosić na teren fabryki metalowych przedmiotów, tuż przy krańcu terenu fabrycznego powstał ciąg małych sklepików oferujących „spodnie niezawierające metalu”, „bieliznę niezawierającą metalu”. Te dziwnie brzmiące nazwy są świadectwem rygorystycznego systemu kontroli w Foxconnie.

Presja na najniższe szczeble

System zarządzania stosowany w Foxconnie zbudowany jest na kształt piramidy, która w uproszczeniu ma trzy poziomy: poziomy średni i górny odpowiadają za planowanie i realizację strategii przedsiębiorstwa jako całości. Głównym zadaniem personelu zarządzającego średniego szczebla, pracowników działów badawczych i projektowych jest przydział pracy według kryteriów organizacyjnych, wypracowywanie konkretnych rozwiązań i ich praktyczne wdrożenie. Podstawę piramidy tworzą pracownicy najniższego szczebla, którzy podlegają rygorystycznej kontroli i nadzorowi. Ich zadaniem jest szybka realizacja zadań produkcyjnych i utrzymywanie najwyższych standardów jakości⁹. Zgodnie z budową piramidy pracownicy najniższego szczebla spotykają się w praktyce wyłącznie z kadrą niższego szczebla zarządzania. Personel zarządzający średniego szczebla nie wywiera bezpośredniej presji na pracowników, stąd wszelkie sprzeczności i konflikty zachodzą wyłącznie na poziomie dolnej części piramidy. Z kolei osoby należące do najniższego szczebla również podlegają podziałowi na różne poziomy, co z kolei powoduje rozpad więzi społecznych, jak też zapobiega wymianie i porozumiewaniu się w ramach poszczególnych grup.

Każdy poziom piramidy przekazuje swoje zadania produkcyjne, standardy jakości i poufne wytyczne na niższe piętro, aż wreszcie trafiają one do pracowników na samym dole. Oni otrzymują polecenia tylko na poziomie poszczególnych stanowisk pracy od operatorów maszyn, kierowników linii i grup roboczych, szefów działów i innych przełożonych. Liang pracująca w parku przemysłowym w Shenzhen-Longhua powiedziała tak: „Foxconn ocenia swoich pracowników według kryterium ‘im wyższe ma stanowisko, tym jest lepiej wyszkolony, więc ma zawsze rację’. Osoby o wyższej randze wywierają na osoby o niższej randze silną presję”. Jun, pracująca w Kun-shan, mówi: „Jeżeli w Foxconnie dzieje się coś nie tak jak trzeba, zawsze odpowiada za to szczebel, który znajduje się niżej. Jeżeli coś się stanie, to zmieszają cię z błotem. Jeden szczebel miesza z błotem następny szczebel, żeby wyładować na nim swoją frustrację. A gdzie mają wyładować się ci na samym dole? Dlatego pracownicy skaczą z dachu!”. Relacje osób zatrudnionych nie pozostawiają wątpliwości, że codzienne obelgi i „mieszanie ludzi z błotem” są nie do zniesienia.

27,9 proc. badanych podało, że co najmniej raz zostali znieważeni przez przełożonych lub personel ochrony fabrycznej, 34,7 proc. było szykanowanych przez przełożonych lub ochronę. Pracownik z Kunshan komentuje: „Codziennie wychwalają humanitarne metody zarządzania. Nie wiem, na czym ten humanitaryzm miałby polegać. To pewnie pomysły tych na górze. Oni nie chcą, żeby ludzie na samym dole wiedzieli, co to jest humanitarne zarządzanie. Zrób coś źle, a zaraz zmieszają cię z błotem - to może trwać całą godzinę albo nawet dwie!”. Pewna kobieta podała nam taki przykład: „Mój dawny przyjaciel miał świetne kwalifikacje i otrzymał awans na kierownika grupy. Już po miesiącu miał po prostu dosyć, nie wytrzymywał. Nie umiał poniewierać ludźmi i wcale nie miał na to ochoty”. Stąd jedna z kobiet powiedziała, że to rzekome „humanitarne zarządzanie” Foxconna oznacza „kierowanie przez karcenie”¹⁰.

’ G. Li, S. Zhang, S. Liu, „Fushikang de Chengzhang Yu Guanli Moshi”, w: Samsung Economic Research Institute China, nr 08-08, 24 czerwca 2008.

¹⁰    W języku chińskim renxinghua guanli i renxunhua guanli (przyp. tłum.).