55816 img229 (18)

*> 2 2. PODSTAWY l’S/C/1 I.NKTWA

2.1.2.4.1.    Zmienność geograficzna

A.dorsata w swoim ogromnym rejonie występowania jest zdumiewająco jednolita. Poddane analizie pomiary biometryczne pszczół zebranych z wielu różnych krajów (Indie, Nepal, Tajlandia, Kambodża, Laos, Wietnam, Borneo) miały tak niewielkie odchylenie, jakby pochodziły z tej samej miejscowości.

Jedynie dwie formy pszczoły olbrzymiej na wschodzie różnią się istotnie od standardu: A.d.binghami z Sulawesi i A.d.breviligula z Filipin. Są to podgatunki pszczoły olbrzymiej, których biologia zbliżona jest do opisanego wzorca gatunku.

A.d.breviligula z Filipin, mimo podobnie długich skrzydeł jak u całego gatunku, ma wyjątkowo krótki języczek i jest ciemno ubarwiona. Niektóre obserwacje, jak brak grupowego gniazdowania na tych samych drzewach, czy niewielka liczba rurek jajnikowych u matek, wskazują wyraźnie na szczególne miejsce tej formy.

A.d.binghami odznacza się śnieżno białymi rąbkami filcowymi, pomiędzy czarnym owłosieniem. Ma stosunkowo długi języczek, a pozostałe części ciała są większe, niż u formy rasowej.

2.1.2.4.2.    Choroby

Gatunek ten, podobnie jak inne, ma swoje specyficzne pasożyty. Znaleziono dwa gatunki roztoczy, Tropilaelaps clareae i T. koenigerum, nie spotkano jednak Y.jacobsoni. Pierwszy z wymienionych to roztocz o długości 1,0-1,2 mm, może porażać nawet 30% komórek z czerwiem pszczoły olbrzymiej. We wszystkich krajach Azji Południowej, gdzie w ostatnich dziesięcioleciach sprowadzono wiele pszczół europejskich, porażenie T. clareae stanowi bardzo poważny problem dla tych rodzin. Interesujący jest fakt, iż można dość łatwo pozbyć się tego szkodnika w rodzinach z pszczołą europejską, poprzez spowodowanie krótkiej przerwy w czerwieniu (Woyke 1984, 1985, 1993b). Pasożyt ten nie może przeżyć bez czerwiu kilku dni, a na dorosłych pszczołach A.dorsata. T.clareae żyje do 3 dni. Motylica świetnie rozwija się na porzuconym plastrze. W gnieździe może rozmnażać się jedynie w bardzo słabych rodzinach.

2.1.2.4.3.    Pszczoła olbrzymia i ludzie

Na początku naszego stulecia, a nawet i wcześniej podjęto próby transportu omawianej pszczoły do Europy i ich udomowienia. Dathe w 1983 roku podjął udaną próbę sprowadzenia do Niemiec żywej rodziny A.dorsata. Niestety próby te musiały skończyć się niepowodzeniem, również wtedy, gdy przeprowadzane były w warunkach tropiku. Pszczoły te bowiem nie znoszą zamknięcia w skrzyni transportowej, są bowiem typowymi owadami wędrownymi, które nigdzie nie przybywają dłużej niż kilka miesięcy. Bodźcem tych prób były duże zapasy miodu i ilość wosku, jaka mogła pomieścić się w jednym, dużym plastrze. Wiele doniesień pozwala stwierdzić, iż pszczoła olbrzymia jest tak samo dobrym za-pylaczem kultur rolniczych, jak inne pszczoły miodne.

2.1.2.5. Pszczoła skalista, Apis laboriosa

Szczególną formą grupy dorsata jest pszczoła skalista z Himalajów Apis laboriosa. Jest ona nie tylko największą pszczołą, ale w sposobie życia, jest najbardziej niesamowitym owadem, który nam pokazuje w jak krańcowych warunkach może istnieć rodzina pszczół. Podgatunek ten stał się bardzo znany wskutek zapierającego dech filmu i książki pod wspólnym tytułem „Myśliwi miodu w Nepalu” Pszczoły odgrywają w tym filmie niestety jedynie rolę statystów i godnych pożałowania ofiar. Można jednak dostrzec wspaniałą wydajność tych pszczół, które miejsc swego bytowania wyszukują w niedostępnych zagłębieniach skalnych, na takich wysokościach, gdzie dzięki swoim rozmiarom i gęstego owłosienia, mogą wytrzymać te trudne warunki klimatyczne. Zmianę klimatu wytrzymują one dość dobrze, ale nie dostosowały się do ognia, dymu, czy radykalnego niszczenia gniazd. W niezwykle egzotyczny sposób myśliwi miodu, przy pomocy wyrafinowanie konstruowanych drabin, wspinają się w nocy do gniazd wiszących na wysokości do 30 m, aby przy pomocy dymu wypędzić pszczoły i wyciąć plaster z miodem. W zasadzie niszczone i rabowane jest całe gniazdo - miód, czerw, puste plastry - przeżycie rodziny zależy bowiem jedynie od przypadku, czy matka zginie, czy też uda się jej przeżyć. Ten sposób rabunkowego wykorzystywania pszczół jest mimo wszystko mniej niebezpieczny, niż ubytki właściwych miejsc do zakładania gniazd, powodowanych przez karczowanie lasów tropikalnych. Z roku na rok zmniejsza się liczba rodzin tej wspaniałej pszczoły. Być może któregoś dnia zwycięży ludzka chciwość i ten cud natury przestanie istnieć. Obecną wiedzę na temat pszczoły skalistej zawdzięczamy badaniom ostatnich lat. Pozyskiwane ilości miodu mogą być dość różne. W ciągu godziny zbierano 40 1 miodu i 10 kg wosku. Plaster o szerokości ponad 1,5 m po sprowadzeniu na ziemię wędruje na plecy mężczyzny. Podczas takiej wyprawy obrabowuje się najczęściej około 40 gniazd. Często gniazda są zupełnie niszczone, także i wówczas, kiedy stwierdzi się, iż nie zawierają miodu. W niektórych wierzeniach niszczenie takich gniazd jest swoistą daniną ofiarowywaną bożkom.

Granice występowania A.laboriosa ograniczane są barierami nie tyle geograficznymi, co klimatycznymi. Pszczoły te żyją na wysokości 1.600-3.500 m n.p.m. w Himalajach oraz w górach południowo-wschodnich Chin. Jest to wysokość, gdzie A.dorsata już nie dociera.

A.laboriosa gniazdująca na południu, na niższych wysokościach zakłada gniazda w występach skalnych, rozwijając się w surowym klimacie górskim - w ojczyźnie