56122 skanuj0007

18 Agresja seksualna

cyjnej sadyzmem,- w fakim bowiem przypadku im większe rozdrażnieni^ tym większy impet działań seksualnych. Nie należy zapominać, że seks, "stanowi w takich przypadkach „metodę w tym szaleństwie”, będąc nie tyle drogą do zaspokojenia, co sposobem na zdominowanie, upokorzenie i „splugawienie” ofiary. |

Mówiąc o wkładzie psychoanalizy w rozumienie powstawania nieij akceptowanych zachowań seksualnych, warto powrócić jeszcze do po~< glądów Freuda na temat budowy i funkcjonowania ludzkiej osobowości® Freud, jak wiadomo, wyróżnił trzy warstwy osobowości: id. czyli najbar-i dziej podstawowe, instynktowe, w tym także agresywne skłonności uosató biające „brutalną siłę naturalnej potrzeby życia i przetrwania”; przeciwną siłą, nie u wszystkich ludzi rozwiniętą, a w każdym razie nie u wszystkich rozwiniętą w równym stopniu, jest superego, czyli ja idealne, utkana; z wpojonych zasad moralnych, nabytej wrażliwości społecznej i wszelkich dobrych, „szlachetnych” odczuć, które stanowią surowy, czasami wręcZtj bezwzględny cenzor moralny w stosunku do „nieokiełznanych” tendenJ cji id; pomiędzy tymi dwoma przeciwstawnymi warstwami osobowość funkcjonuje ego, którego zadanie może być z dużym stopniem precyzją wyrażone porzekadłem: ^Panu JBogu świeczkęJl diabłu ogarek”. Zada-*! niem ego jest bowiem zrównoważenie dążeń wypływających z obu tych; przeciwstawnych warstw osobowości.

Z tej perspektywy ukazane są dwie przyczyny powstawania przej® stępstw i-wszelkidi_jCzynów-fiiegodnych. Pierwsza to zbyt słabe, niedorozwinięte superego, natomiast druga to zbyt silne ego, które potrafi iako~ racjonalna strona osobowości zdominować-gMft^ggo- i-dokonać wyłomąl w tej tamie, aby dać upust brutalnym instynktom, dla których znajduje^ usprawiedliwienie. Ten nurt poglądów należy do powstałej na gruncie! psychoanalizy i bardzo popularnej swego czasu tzw. psychologii ego (por J Pospiszyl, 2000).

We współczesnych publikacjach psychoanalityków spotkać można! dosyć często poglądy dotyczące genezy jednego z najbardziej istotnych mechanizmów psychicznych zachowania pełnego seksualnej agresji,!] potocznie zwanego rozdwojeniem jaźni, a określanym przez różnych * autorów różnie, w zależności od przyjmowanego punktu widzenia,! Jest to zjawisko znane zarówno tzw. psychologii intuicyjnej, plastycznie opisywane w literaturze pięknej, jak i ostatnio coraz częściej odnoto*| wywane przez klinicystów, głównie orientacji psychoanalitycznej, jako mechanizm nawarstwiania się bardzo negatywnych reakcji wobec oto-n pnlM, do czego jeszcze wrócę. Obecnie natomiast omówię dwie bardzo i!U»im /.daniem ciekawe koncepcje próbujące wytłumaczyć genezę tego

Jfdna z nich jest próba.Dowiązania zalążków takiej dysocjacji (czyli i •• > i • silił) osobowości z procesem rozwoju ja (self). Autorami takiego stano-HBtił Ni] Peter Fonagy, George Moran i Mary Target. W artykule poświę-m in vm roli agresji w rozwoju poczucia ja (1993) wyróżniają oni ja fizyczne.

11 Ml i¹ kształtuje sie w pierwszym okresie życia dziecka i ja psychiczne., które Iw mi /i nic przez dziecko nieco starsze, powyżej.2 lat, kształtuje się do końca mis ulowieka. Oczywiście, podstawowym mechanizmem formowania tlę ja psychicznego jest identyfikacja z osobami z najbliższego otoczenia. ^!ippi v liczną jednak rolę w tworzeniu się ja psychicznego .odgrywa agresja - I« l u.n linienia obecność w emocjach danego dziecka czy dorosłego wywo-ntj? u wewnętrzne potępienie”, czyli poczucie, winy, od którego jednostka IMflfllliiit Nię, tworząc fałszywe ja, czyli taki wewnętrzny obraz siebie, który HpWflln na zaakceptowanie nieakceptowanego zachowania, wprowadzając Hlp|fłkn taką osobę w stan „innego wcielenia^.

I l/aiadniając ten mechanizm, cytowani powyżej autorzy odwołują tlę ilt) koncepcji Donalda W Winnicotta o prawdziwym i fałszywym self, w n ling którego fałszywe ja..wyręcza niejako, ja prawdziwe ze spełniania Hlłkceptowanych czynów, ale niestety, wymykając się spod kontroli ego się dla prawdziwego ja ogromnym zagrożeniem, jako że w owym BlMywym ja tkwią nie tylko zalążld wszelkiej.destrukęji wobec otoczenia, |i« | silne tendencje autodestrukcyjne (por. Winnicott, 1965).

I )nigą oryginalną próbą wytłumaczenia genezy omawianego rozwar-tlwlPiiu osobowości jest pogląd, według którego na pewnym etapie roz-wiijii psychospołecznego może nastąpić „zaburzenie poczucia własnością ■lUdiinego ciała”. Najbardziej podatnym okresem rozwojowym na ęyyslijpicnie takiej groźnej w skutkach dysocjacji jest okres dojrzewania, klthly Intensywnie wzrasta skala i głębokość doznań fizjologiczny chjroz-⁷ huiliiwujc się wtedy u młodzieży nie tylko świadomość coraz większych RitltHujnlności własnego ciała, lecz także wzrasta poczucie „własności”

I lunnoici” owego ciała, z którego to poczucia wypływa coraz in-łHisywniejsza potrzeba „panowania” nad ciałem, stanowiąca zarówno Mdltdwę wszelkich procesów socjalizacyjnych, jak i wszelkich postaci yyy Miniowania.

Umieją jednak różne zaburzenia w rozwoju dziecka, które w zdecy-i|i iWiiny iposób przeszkadzają w wykształceniu się poczucia własności