47635 Untitled Scanned 01 (26)

III. ZMIENNY DYSTANS

KADR — UJĘCIE — PLAN 1 rzypominam określenia, przyjęte na s. 12:

Kadr — najmniejsza jednostka statyczna filmu, jedna klatka naft-: tlonej taśmy.

I jęcie — najmniejsza jednostka dynamiczna filmu, odcinek taśmy iv arty między dwoma najbliższymi połączeniami montażowymi.

Wpływ słownictwa francuskiego doprowadził do pomieszania w polszczyźnie pojęć „ujęcie” i „plan”, używanych niekiedy zamiennie. Chodzi tu o określenia leżące w zupełnie różnych płaszczyznach.

Plan — odległość kamery zdjęciowej od głównego obiektu filmowa-_ w danym ujęciu. Odległość ta przesądza wyraz emocjonalny i cha-ikter zadań danego ujęcia, gdyż ukazuje odcięty ramami ekranu obiekt io vny w różnym stosunku wobec tła: poczynając od zupełnego zagu-ie:ua obiektu w ogromie pokazanego jednocześnie tła (plan ogólny) aż oelnego wyizolowania obiektu z jakiegokolwiek otoczenia (zbliżenie), h e zasadniczo jednemu ujęciu odpowiada jeden określony plan, by-a a ujęcia, które dzięki: 1) ruchowi obiektu, 2) ruchowi kamery — iogą być zdjęte w kilku różnych planach. I odwrotnie: kilka kolejnych ją . przedstawiających różne obiekty, może być zdjętych wciąż w tym mym planie *).

W ujęciach przedstawiających człowieka uciekającego przed pogonią, liście jesienne opadające z drzew, papieros dogasający w popielniczce — zawarte są myśli proste, pojedyncze.

Na ogół jednak ujęcie wtopione w akcję fabularną zawiera kilka związanych ze sobą, ale odrębnych myśli. Weźmy dla przykładu pierwsze lepsze ujęcie ze scenopisu Piątki z ulicy Barskiej. Jest to ujęcie 231, zaczynające się

' Tylko takie „odległościowe” rozumienie terminu „plan” czyni w pełni logicz-rm: i konsekwentnymi popularne wyrażenia (używane również w tej książce), tego idzaju co „akcja wieloplanowa”, „tłum statystów na dalszym planie” itp.

37