57226 SNC03769

•iu*

i ' ‘Vtt.

*^4

■

S’

intuadiabst^ 'jnewanicmm^

:h konlyncnijlt^. £h-wz^i;tln'Ki4] atdzłcj „oceankot* panujących w wk

etrza, panującą iu«v ob.rozdi. 14.1). ad 6°Q położony utaj ] uraol,5’Cwyisif»| aczenie mk dianu j Eymrozki(zob,lill]|] ne. Składnik Ijclisjt j po stokach; ruch) Uhl ę w dól, wzdłuż osi tt

| rozwija się pmci™| wiązane rekompensuje | owi górskiemu odpońl ie powietrza nad iniapowietrasątto^ grzewają się i rza wypelniająceg°*"J cyjnej wynuany ciep»^

;₀u"^Mh(,7;S#l

-owoduj^err3

inny P°

sił li

pgl

bi

za

nu|

Bi

sSi

Wlficel cwlnłf ,^tc1^rc,^nam'> ^którc wskutek niewielkiego albeda absorbują /lod/4 . ł i *^<K /ttinle/onych częici stoków j szczytów górskich, iniinlmieli -„l** nłcżonc 1 silnie wyziębione wyniesienia są źródłem zininych wiatrów u    , ^zy^waOych bora. Są to wiatry katabatyczne, opadające na cieplejszeotocze-

y ’^Wy/y" ^tzy lądolodów (zob, rozdz, 7J8). Na obrzeżach Antarktydy takie wiatry i    stulą aktywność, niezmienne są bowiem czynniki generujące ich powstawa

nie 10 mk krawędzi zimnych lodów rozciąga się względnie depta powierzchnia oceanu, mul którą zalega głęboka bruzda niskiego ciśnienia. Podobnie jest na wybrzeżach Grenlandii, w zimie także na Alasce, gdzie taki katabatyczny wiatr nazywa się laku.

Wiatry katabatyczne (gr, hit* - w dół, hathos - w głąb) - wiatry spadające, wiejące w dół po sto-kach gór lub wysokich wybrzeży. Mogą być ciepłe, jak np. fen i halny, albo zimne, jak bora. wia-try lodowcowe I Inne grawitacyjnie formowane mchy powietrza.

Wiatry anabatyczna (gr. unahasls - wchodzenie pod górę) - wiatry wznoszące się np. po powierzchni frontalnej (front ciepły) lub po stokach gór. jak wiatr dolinny.

Pewną odmiuną wiatru katabatyczncgo jest mistral, niosący zimne powietrze znad Masywu Centralnego w kierunku ujścia Rodanu do Morza Śródziemnego. Struga powietrzu w dolinie rzeki osiąga znaczną prędkość. Działa tu zarówno ukształtowanie terenu wywołujące w lokalnych przewężeniach doliny tzw. efekt tunelowy, tj. przyspieszenie ruchu wskutek zmniejszonego przekroju strumienia, jak i wpływ poziomego gradientu ciśnienia, które w zimie nad morzem jest zwykle niższe niż w głębi lądu. Podobnie juk w przypadku bory, istnieje tu współzależność między lokalnymi warunkami termicznymi a ogólnym polem barycznym. Warto też zauważyć, że w tych gwałtownych zjawiskach cyrku lacyjnych uczestniczą masy powietrza o stabilnej stratyfikacji termicznej, których ruch - w przeciwieństwie do mas chwiejnych - „dopasowuje się” do rzeźby terenu.

Nieco inaczej kształtują się relacje między ogólną cyrkulacją a cyrkulacją bryzową na wybrzeżach. Ta ostatnia rozwija się najwyraźniej w warunkach osłabionej ogólnej adwekcji, zwłaszcza w bezgradientowym polu ciśnienia. Cyrkulacja bryzowa jest przykładem bezpośredniej cyrkulacji termicznej, powstającej wskutek różnic temperatury podłożu atmosfery na lądzie i morzu (jeziorze). Bryzy funkcjonują w cyklu dobowym: w ciągu dniu, gdy ląd nagrzewa się, pojawia się bryza morska, wiejąca od wybrzeża | głąb lądu, nud którym równocześnie rozwija się konwekcja termiczna. W nocy, znad lądu wieje bryza lądowu, wychłodzone powietrze trafia nad cieplejszą wówczas powierzchnię wód, gdzie powstaje konwekcja.

Sttd^idu    "Jokalny wiatr na wybrzeżu, wiejący w dzień znad morza, w nocy-

Hf termicznej? uwarunkował różnSm?tem ^S'^{? rUCham}' P^lonowymi'^tworz^ ^komórkę Ortu-1*4* bryzowa.    Icaml temperatury powierzchni lądu i morza. Jest to cyrku-

237