61557 P3190323

42

Wojciech Kalinowski

ogólny plan zabudowy miasta, natomiast zaprojektowano i zrealizowano znacz * j ną liczbę nowych założeń urbanistycznych /zwłaszcza placów publicznych/ oraz przebudowano i uregulowano liczne ciągi uliczne. Sporządzono natomiast dwa < plany przebudowy dzielnicy Praga /na prawym brzegu Wisły/ w 1817 r. i 1828    |

r.; oba plany oparte były na zasadzie promienistego układu ulic zbiegających    ,

się na gmachu Zamku Królewskiego, leżącego, w pobliżu Starego Miasta na i przeciwległym brzegu rzeki /ryc. 95/. W 1856 r. powołany zostaje ' "Komitet L Ułożenia Planu Regulacyjnego m. Warszawy", który uporządkował szereg dal . szych fragmentów miasta. Komitet ten zostaje zlikwidowany wraz z Radą Budo-wniczą około 1870 r. przez władze carskie.

Jedną z największych realizacji w Warszawie_przed_ 1830 r. była przebudowa Placu Bankowego /dziś PI. F. Dzierżyńskiego/. Projekt w dwóch alternatywach sporządził w 1825 r. Antoni Corazzi, jeden z bardziej aktywnych architektów warszawskich tego okresu.Projekty te zrealizowane zostały tylko w części zwią -zanej bezpośrednio z potrzebami władz rządowych Królestwa. przebudowana zostaje całkowicie zachodnia pierzeją^placu, gdzie w miejscu dawnych pałacy prywatnych wzniesiono gmachy: Komisji Rządowej Przychodów i Skajbu, Pałac Dyrektorów i Bank Polski. Utworzyły one zwarty zespół klasycy stycznej zabudo -wy o dużych wartościach artystycznych. Nie zrealizowano natomiast powiększę -nia placu /z formy trójkąta do prostokąta/ oraz osiowego powiązania pomiędzy gmachem Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu a gmachem Mennicy Państwowej przy ul. Miodowej, które było przewidziane w jednej z alternatyw projektu A. Corazziego /ryc. 95, 96/.

Drugi_plac - projektowany równie przez A. Corazziego - powstał przy skrzy -żowaniu ul. Senatorskiej, z ul. Wierzbową. Wiatach 1685-1696 zbudowany tu został z inicjatywy królowej Marii Kazimiery, żony Jana III Sobieskiego, wielki gmach mieszczący sklepy, zajazdy, hotel itćL , zwany Marywilem /projektował Tylman z Gamerem/. W XIX w. gmach ten chyli się do upadku i po początko -wej przebudowie zostaje w 182,5 r. ostatecznie rozebrany wraz z kilkoma bu -dynkami na pobliskim Pociejowie. W pierwszej fazie przebudowy do Marywilu dobudowany został tzw. ,2!Qjnaęh pod Kolumnami!! /projektował Ch. P. Aigner w 1819 r. / przeznaczony na sklepy, przed którym utworzono niewielki plac. Do -piero w JL825 r...,_po rozbiórce Marywilu i rozstrzygnięciu konkursu na Teatr Narodowy /dziś zwany Wielkim/rozpoczęto budowę teatru i drugiego symetrycz -nego skrzydła kolumnowego /ryć. 97, 98/ zakończone w 1833 r.Monumentalny gmach zajął całą pierzeję nowoutworzonego placu organizując jego układ prze -strzenny. Drugą, przeciwległą pierzeję placu wypełniały: pałac Blanka, pałac Jabłonowskich /przebudowany na ratusz/ oraz kościół i klasztor kanoniczek.

Dwie krótsze pierzeje placu zabudowane były klasycy stycznymi kamienicami 'mieszczańskimi.

Z innych płacy powstałych w tym czasie w Warszawie należy wymienió-jesz -    1

cze Plac 'rzęch Krzyży/ryc. 99/, utworzony przy zbiegu Al. Ujazdowskiej/daw-na droga kalwaryjna/ i ulic: Wiejskiej, Mokotowskiej, Brackiej i Nowy Świat.    t

Po środku tego placu wzniesiony został klasycystyczny kościół św- Aleksandra    r

/projektował Ch. P. Aigner/. Następnie Plac Warecki /dziś Plac Powstańców Warszawy/, którego jedną pierzeją tworzył (gmach szpitala św. Ducha /projek- k tował A. Groffe/, Plac Zamkowy, utworzony po zburzeniu Bramy Krakowskiej n przed Zamkiem Królewskim, oraz Pole Marsowe, największy ówcześnie plac w Warszawie /440 x 440 m/, przeznaczony na plac ćwiczeń wojskowych.    I

Prócz zespołu gmachów na Placu Bankowym i gmachu Teatru Narodowego zbudowano w Warszawie w latach dwudziestych XIX w. wiele innych budowli mo    ⁿ

-numentalnych jak: gmach Kcmisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji/tzw.    ⁿ

Pałac Mostowskich/, gmach Towarzystwa Naukowego/tzw. Pałac Staszica/, Pa