61954 Image (37)

(I ♦ ANNA 10

♦ msul/y iniiynn ufnize pozostałości. Ustawa notarialna ogłoszona w 1808 i

/mmlyfiknw...... następnych latach, pozwalała notariuszom na przyjmowanie

aiktów i .........¹ zawartych między osobami prywatnymi w zakresie spraw

bezsporna ¹    « * 'cgółowe inwentarze spisywano systematycznie przynajmniei

do _cz,i h .....u w systemie notarialnym w 1876 r. Sporządzane w języku polskim

zawici 'i i między innymi opis domowego wyposażenia, w tym także wykaz\ k _Sf\v i i * 11 > w prywatnych. Dokładność wykazów zależała od umiejętności spi suini    wykle wymieniano tytuły książek, rzadziej nazwiska autorów, a spo

i i,l . nu miejsce wydania. Pojawiały się też uwagi o stanie zachowania zbioru Imw > ui.irze księgozbiorów domowych dostarczają wiedzy o obecności książki w określonych środowiskach - wśród ziemiaństwa, duchowieństwa, inteligencji mieszczan trudniących się rzemiosłem i handlem, obywateli żyjących z kapitału oraz wśród ludności żydowskiej¹². Natomiast akta kupna-sprzedaży, akta licyla eji, testamenty, w których książki były przedmiotem dyspozycji, ukazują krążenie książki w społeczeństwie.

Akta notarialne z terenu Królestwa Polskiego z lat 1808-1915 stanowią ob szeme i - co ważne - dobrze zachowane zasoby¹³. Do naszych czasów prze trwały także dokumenty powstałe w kancelariach notariatu zaboru pruskiego; na przykład w Archiwum Państwowym w Poznaniu z lat 1817-1944 znajduje się 30 zespołów. Akta te, zwłaszcza pochodzące z pierwszej połowy XIX w., zawie rają sporządzone w języku niemieckim inwentarze ruchomości, testamenty itd Inwentarze mienia nie występują natomiast w zasobach notariatu galicyjskiego.

Akta instytucji wyznaniowych nie podlegały co prawda formułom kance laryjnym, niemniej częściowo przechowywane są w archiwach państwowych Ich stan zachowania jest zróżnicowany. Informacje o książkach i czytelnictwie znaleźć tam można zarówno w dokumentach typowych dla wspomnianych instytucji, jak i we włączonych do zasobów źródłach wytworzonych przez instytucje książki. Przykładem może być znajdujący się w Archiwum Państwowym w Lublinie zespół „Akt Seminarium Duchownego w Chełmie” z lat 1777-1917, zawierający sporządzony na własne potrzeby katalog biblioteki i spis czytelników. Wspomnieć także trzeba o aktach „Ewangelickiego Urzędu Parafialnego w Rani zowie”, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Przemyślu. Jest to niewielki zasób z lat 1789-1913, ale znalazły się w nim (w dziale „różne”) obok na przykład nekrologów także oferty wydawnictw ewangelickich. Są to akta ważne przede wszystkim w badaniach dziejów Kościoła, ale mogą też rzucać światło na czytelnictwo w tych kręgach. Pewne informacje znajdują się również w ak ^{2 3}

l« m i. i y 111c j i szkolnych, stowarzyszeń, a nawet urzędów wojskowych. Gwoli i" I Indu, dokumenty urzędu gubemialnego do spraw powinności wojskowej IMh |»i/yklad „Akta Siedleckiego Urzędu Rekruckiego 1867-1874”) zawierają oih d , mnymi spisy rekrutów i informacje o nich, w tym wzmianki o pochodze-i** do /,nym i umiejętności czytania. Wspomniane źródła urzędowe pozwalają »Ui ilu warunki funkcjonowania aparatu komunikacji czytelniczej umożliwiali i-»/j)owszechnianie potencjalnie dostępnych tekstów. Wraz z informacjami i - . I .mymi ze źródeł wytwarzanych przez instytucje książki dostarczają one " d y na lemat ram społecznego obiegu książki i prasy¹⁴.

Dokumenty określane mianem akt instytucjonalnych, zgromadzone przede \ dk im w archiwach, odnotowywane są nie tylko przez tradycyjne inwentarze « "U>w archiwalnych, ale też elektroniczne bazy danych, na przykład admini-*" *\n .nic przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych bazy SEZAM i IZA. hi • \ \/n zawiera informacje o narodowym zasobie archiwalnym przechowywa-< "< w archiwach państwowych, a także w 22 współpracujących instytucjach » i|n\\ ych i zagranicznych, a druga - bardziej szczegółowy opis jednostek archi-♦lns i li znajdujących się w inwentarzach¹⁵. W fazie testowania jest nowy zin-' * iowany system wyszukiwawczy ZoSIA, umożliwiający dostęp do informacji » obie oraz do materiałów zdigitalizowanych¹⁶. Pogłębiona kwerenda zasobów - hiwalnych oraz zasobów bibliotecznych, mimo dotychczasowych eksploracji, I" wnością może ujawnić jeszcze nieznane dokumenty dotyczące społecznego • l" I (u funkcjonowania książki i czasopism w okresie zaborów.

/j odła ujytirarzane przez instytucje książki

Specyficzną i zróżnicowaną kategorię dokumentów wykorzystywanych • nianiach bibliologicznych stanowią źródła wytwarzane przez szeroko pojęte m »l yiucjc książki. Znaczna ich część była przedmiotem zainteresowania badaczy i"\vnicż od strony teoretyczno-metodologicznej, lecz omówienie każdej z od-'mi,m, z uwzględnieniem specyfiki twórcy/twórców lub okoliczności powstawaniu wymagałoby dłuższego wywodu, dlatego zasygnalizuję tylko wybrane prob-I my. Najważniejszymi typami źródeł tego rodzaju są według mnie: repertuar ydawniczy, katalogi biblioteczne, spisy czytelników oraz pozostała dokumen-i u |.i bibliotek i wypożyczalni, listy prenumeratorów, prospekty księgarsko-wy-.ławnicze, promocyjne i propagandowe ogłoszenia prasowe, fragmenty tekstów hu lackich zamieszczane w prasie. Rejestry notujące repertuar wydawniczy stanowią fundamentalne źródło do badań obiegu książki i prasy - mówią o podaży ¹

1

¹ J. Kostecki, Uwagi o przedmiocie badań historii czytelnictwa, | w: | Publiczność literacka,

i. a m Hopflngcf,S.Żółkiewski, Wrocław 1982,i. 177 212.

ⁿ hllp://www.arcluwu.nov.pl/lim^-pl/b»/y danych.Iilml Idostyp: 2.1 nuijo 2010

^1,1 hllp://szukąjwarchiwach.pl/1dostęp: 2.1 maja 20101.

2

¹² A. Dymmel, Akta notarialne w warsztacie badań bibliologicznych, [w:] Bibliologia. Prób lemy..., s. 46 59.

3

' K. Jaroszek, Notariusze działający na terenie Królestwa Polskiego w latach 1808 19/5. (Wykaz kancelarii notarialnych przechowywanych w an hiwaeh państwowych)_% | w: | Notariat i akta notarialne na ziemiach polskich w XIX XX wieku, rod. S l*ii|lkovvNki i K Skupicńttki, Radom 2001,

s. 177 201.