63786 P4210037

uiwbw średniowieczna

*ą podstawowe zasady, n«tom»*»t wi^sg informaoi przynoszą dalsze zwiąsane ze wskazaną to problematyką. v ^ ty«y elementów danego obrządku, najbardziej widoczna różnica r    liturgii kolejnych dni wynikała ze stosowania specjalnych te-

M.tów i śpiewów -ifjiropriunr* które etanowi znaczną część zawartości średniowiecznych ksiąg lifuijpcznych. Proprium obejmuje nie tylko anty-tony. hymny, responsoria, modlitwy, ale odnosi się również do wyboru psalmodii, zwłaszcza w Matutinum i Nieszporach.

Dokonywano także zmian w ramach normalnego układu, biorąc pod uwagę dzień i okres roku liturgicznego. W okresie Adwentu i Wielkiego Postu i z wyjątkiem świąt rytu zdwojonego ' w czasie Mszy nie śpiewano' Gloria in riceitu. a w okresie pomiędzy Siedemdziesiątnicą a Wielkanocą Alleluja zastępowano śpiewem tractiis. Zwyczaje diecezjalne podczas Adwentu i Wielkiego Postu pomijały 7fe Deum w Matutinum. W okresie Wielkanocy Alleluja dodawane było do wielu tekstów śpiewanych; istniały ponadto specjalne melodie przewidziane na ten, jak również i inne okresy.

W przypadku dnjpowszedmch najistotniejsza różnica w odniesieniu do niedzieli polegała na pomijaniu w Mszy Glona in excelsis, sekwencji ■i Credo oraz na stosowaniu krótszej formy Matutinum (z trzema czytaniami i zwykle bez Ti Deum). Taką krótką postać Matutinum stosowano również w przypadku najprostszych świąt. Pozostałe święta miały formę dłuższą. Święta z dziewięcioma (lub dwunastoma) czytaniami przewidywały Gloria i Credo, natomiast świętom głównym i większym towarzyszyła sekwencja. Niektóre zwyczaje w niedziele i święta rytu zdwojonego II klasy chętnie przewidywały procesje przed Mszą, a w niektórych przypadkach po kantyku i kolekcie w Laudes i Nieszporach i często podawany jest przykład Salisbury, ale jest to jeden z wtełu ośrodków, dla których była to typowa praktyka).

Nie miejsce tu, aby zajmować się rozważaniem ceremonialnego obchodu liturgii- Już wcześniej wskazane zostało zróżnicowanie szat chórowych (w' zależności od święta — alby lub kapy). Do tego można dodać okresowe i świąteczne kolory szat liturgicznych, zasłon zwisających z przodu ołta- < rza czy okrywających sprzęt liturgiczny. Najbardziej uroczyste obchody j gromadziły dużą grupę kapłanów i innych posługujących duchownych j (zwłaszcza na .Mszy), a ponadto decydowały o naturze i charakterze ich i ruchów i czynności. W obliczu tak du/.ej różnorodności w zakresie cere- i moniału. trudno ująć ten problem krótko i wskazać jakiś reprezentatywny j przykład.

W zakresie wszystkich tych problemów praktyka miejscowa pod pewnymi względami miała indywidualny charakter, i w kolejnych stule- ! ciach ulegała zmianom (często niewielkim). W ogólnym ujęciu praktyczny

sens ma jedynie wskazanie powszechnych i przewodnich wytycznych oraz naświetlenie istniejących tu znacznych zawiłości.

Zasięg dnia liturgicznego

Pewnym utrudnieniem mogą okazać się występujące w księgach Oficjum dwa sposoby określania dnia liturgicznego:

1)    dzień powszedni i niedziele zwykłe,

2)    święta.

Dzień powszedni i niedziele zwykłe

W częściach ksiąg Oficjum (np. psałterz „chórowy”), związanych z dniami powszednimi, dzień rozpoczyna się od Matutinum i obejmuje kolejne części Oficjum aż do Komplety. Dość często Matutinum czy Nieszpory na cały tydzień będą prezentowane po sobie przed przejściem do Laudes czy Komplety. Psałterz przedstawia psalmy przewidziane dla pierwszych Nieszporów niedzielnych jako część sekwencji sobotniej, a drugie Nieszpory znajdują się w sekwencji niedzielnej. Kiedy pojawia się adnotacja „psalmy Nieszporów niedzielnych”, odnosi się ona zwykle do drugich Nieszporów celebrowanych w niedzielny wieczór (grupa psalmów rozpoczynająca się Psalmem 109).

Święta

Model dla dni świątecznych jest inny. Święto rozpoczyna się Nieszporami jw dzień poprzedni, a nie od Matutinum. W ten sposób, kiedy np. dzień św. Agaty przypada we wtorek, 5 lutego, święto celebrowane jest w następujący sposób: świąteczne Nieszpory ku czci św. Agaty w poniedziałek wieczorem, Kompleta (jak w dniu powszednim); Matutinum, Laudes i Godzinki ku czci św. Agaty we wtorek; Nieszpory z psalmami wtorkowymi na dzień powszedni, ale teksty własne o św. Agacie. W podobny sposób cotygodniowe Wspomnienie Najświętszej Maryi Panny zwykle rozpoczyna się Nieszporami w piątek wieczorem, a kończy Noną w sobotę. Nieszpory w sobotę są zwykle pierwszymi Nieszporami niedzieli.

Święta rytu zdwojonego (i niedziele) msyą go dwa nabożeństwa nieszporne: i tak święto św. Łukasza przypadające we wtorek, 18 października, rozpoczyna się pierwszymi Nieszporami ku czci św. Łukasza

75