64328 p1080088

Środki manipulacyjne służą do odtwarzania rzeczy, zjawisk czy procesów w toku ćwiczeń praktycznych. Uczniowie wykorzystują do manipulacji różnorodne materiały, przyrządy, czasem aparaty.

Ten rodzaj środków wykorzystywany jest w pogłębianiu wiedzy o Środowisku stosunkowo w niewielkim zakresie. Z jednej strony niewiele tematów nadaje aę do realizacji przy wykorzystaniu tych środków, z drugiej zaś brak jest dobrać skonstruowanych elementów i przyrządów do manipulacji. Uczniowie - manipulując - budują czasem osiedle mieszkaniowe; wykonują obwód zamknięty prądu, umieszczając oświetlenie w pokoiku dla lalek; składają pociągi ustawiają go na torach.

Środki obrazowe to obszerny d/ial. szeroko wykorzystywany w realizacji środowiska społeczno-przyrodniczego. Zaliczamy do tej grupy barwne i czarno--biafc obrazy umieszczane na tablicach, ekranach, małe pojedyncze ilustracje, ilustracje w podręcznikach i w czasopismach, fotografie, portrety oraz rysunki konturowe, środki te odgrywają dużą rolę. mimo że odtwarzana na nich rzeczywistość może być w zasadzie jedynie przedmiotem obserwacji.

Obrazy wykorzystujemy przede wszystkim wówczas, gdy porównujemy cechy tych przedmiotów, które nie występują w środowisku w większych ilościach, np. gdy w otoczeniu dziecka jest jeden park. las. rzeka, most, wtedy prezentujemy obrazy przedstawiające inne obiekty. Uczniowie, porównując spostrzeżenia z wycieczki z treścią ilustracji, wykrywają cechy wspólne i istotne dla poszczególnych obiektów czy przedmiotów.

U dzieci upośledzonych umysłowo obserwujemy tendencje do statystycznego ujmowania treści. Dziecko zapytane o treść często wylicza elementy, nie dostrzegając możliwości dynamizowania przedstawionej rzeczywistości. Dlatego też ważny jest sposób stawiania pytań dotyczących treści. Jeżeli obraz ma wywołać w wyobraźni ucznia akcję czy nawet jakieś pojedyncze wydarzenie, wówczas stawiamy pytanie: co dzieje się na tej ilustracji? W naszej pracy wykorzystujemy również obrazy na ekranach: diaskopowe (przezrocza), episkopowe (powiększone obrazy nieprzezroczyste), projcktoskopowc (wykonane najczęściej przez nauczyciela na projektoskopic). filmowe (nieme). Obrazy te mają dużą wartość z uwagi na to. że możemy je dłużej zatrzymać na ekranie. Możemy także wracać do nich kilkakrotnie. Niektórzy nauczyciele wykonują sami barwne przezrocza, których treścią jest środowisko ucznia, i na podstawie tych materiałów przybliżają uczniom określone wiadomości lub porządkują wiedzę zdobytą w wyniku spostrzeżeń. Należy wspomnieć o poliekranowej (wiełoek/anowej) technice wyświetlania przezroczy.

W naszym kraju nic dysponujemy jeszcze specjalną aparaturą do tego rodzaju projekcji. Wykorzystujemy najczęściej dwa aparaty i dwa ekrany. Na jednym ekranie pokazujemy na przykład cale osiedla, a na drugim kolejne jego elementy. Uczniowie wyszukują elementy i wskazują je w całości, tzn. w osiedlu. Technikę polickranową możemy wykorzystać takie w innej sytuacji, na przykład na

jednym ekranie pokazujemy Zamek Królewski /niszczony, a na drugim odbudowany. Trzecią wersją wykorzystania techniki polickranowcj może być pokaz narastania wydarzenia - początek, kolejne jego ogniwa i koniec. Duże znaczenie mają również małe ilustracje oraz ruchome elementy ilustracyjne Ułatwiają one tworzenie określonych sytuacji społecznych, a także niektórych wydarzeń. Na przykład za pomocą ilustrowanych sylwetek członków rodziny można przedstawić wiele sytuacji domowych. Podobną funkcją mogą pełnić sylwety jednobarwne. Korzystamy z nich wówczas, gdy me mamy innych materiałów.

W realizacji niektórych zagadnień wykorzystujemy fotografie. Służą nam one przede wszystkim do kształtowania umiejętności obserwowania wyrazu twarzy i domyślania się na lej podstawie rodzaju przeżyć. Fotografie wykorzystujemy także celem przybliżenia wyglądu różnych budowli, na przykład stan zabytków przed ich odbudową.

Na koniec należy wspomnieć o ilustracjach w czasopismach i podręcznikach. Są one na ogół dostosowane do możliwości perccpcyjnych uczniów, treść ich jest bowiem wyselekcjonowana. W klasach I-III szkoły specjalnej nie ma \pccjalnych podręczników do przedmiotu „środowisko społeczno-przyrodnicze". Podręczniki do języka polskiego w tych klasach zawierają bogaty materiał ilustracyjny, obejmujący wszystkie zagadnienia tematyczne środowiska. Dlatego też wykorzystujemy ja do realizacji tego przedmiotu. Wspomnieć należy o specyficznych tablicach ilustracyjnych, stosowanych «e wszystkich niższych klasach szkoły specjalnej. Są to tablice ścienne, na których dzieci umieszczają ilustracje określonych sytuacji tematycznych, zgodnie z realizowaną tematyką, na przykład „Oznaki wiosny w otoczeniu". „Nasze mamy pracują i wypoczywają". „Pomagamy naszym mamom", „Porządkujemy boisko”. Są to ilustrowane plany lub podsumowania wykonywanych prac czy realizowanej tematyki.

Środki audiowizualne odtwarzają rzeczywistość za pomocą obrazów i dźwięków. Do tej grupy pomocy należą filmy oraz audycje telewizyjne. Obecnie mc produkuje się jeszcze tych środków dla szkól specjalnych. Wiele filmów jednak przeznaczonych jest do realizacji wiadomości z przedmiotu środowisko społeczno-przyrodnicze w szkołach powszechnych. Część z nich może być wykorzystana w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo.

Filmy dydaktyczne odgrywają ważną rolę w procesie poznawczym. I rzy-bliżają uczniom wiedzę o środowisku, eksponując wyraźnie obrazy, ruch. dynamikę i głos. Film możemy wyświetlać kilkakrotnie, gdy zachodzą taka potrzeba. Dzięki filmom przybliżamy uczniom wiele zagadnień, których poznanie w naturalnych warunkach jest utrudnione lub zgoła niemożliwe, na

przykład:    _ _____ .    .

-    sytuacje niebezpieczne w czasie pożaru czy w czasie pracy w truaaycn

warunkach: w hucie, pod zaćmią - w kopalni węgla;    _

-    treści wymagające długotrwałej, bezpośredniej obserwacji

I