68356 str61

bibliografia

C. Bernis: Modas Espanolas medievaien en el Rena-cimiento Europeo, cz. I; artykuł w Waffen und Kosium-kunde (Zeitschrift der Geseliscbaft fur hist. Walfen und Kostlimkuode, Heft 1-2. 1959).

V. Car de rera y Solano: leo/tograjia espanoUi, Madrid 1855-1864.

M. Dayenport: The £ook of Coaiume, vol. 2, New York 1948.

F. May: Siłk Textiłes od Spain eightk to fifteenth Cenzury, New York 1957 (The Hispanic Socieiy of America).

A. Mayer: Geschichte der spanischen Malerei, Letp-zig 1913

A. Wittlin : Die Entwicktung der Textiłkunst m Spo-nien, Basel 1938 (Ciba-Rundschau).

UBIORY WŁOSKIE W XV W.

Moda wioska w XV w. miała korzystne warunki rozwoju, produkcja tkanin jedwabnych i sukien-nictwo włoskie stały w tym okresie na wysokim poziomie. Pod względem techniki tkania i farbowania wełny i jedwabiu celowały pracownie we Florencji. W ciągu XV w. powstawały nowe ośrodki przemysłu jedwabniczego we Włoszech obok już istniejących: w Lukcc, Wenecji i Genui. Tkalnie jedwabiu, które we Florencji produkowały do połowy XV w. przeważnie jednolite w barwie tkaniny, jak tabin lub tafta, i jednobarwne adamaszki, przeszły w 2. poł. XV w. do wyrobu wielobarwnych brokatów przetykanych złotem. Włoski patrycjat miejski i zamożne mieszczaństwo oraz liczne dwory książęce utrzymywały stosunki handlowe i polityczne z Flandrią i Francją, skąd przychodziły do Włoch wszelkie szczegóły tamtejszej mody.

Przy korzystaniu z bogatych źródeł ikonograficznych, jakie przedstawia dla mody XV w. sztuka włoska, konieczne jest ograniczenie się tylko do dzieł, które podają rzeczywisty obraz mody współczesnej. Wyłączyć należałoby ze studium kompozycje malarskie (często nawet publikowane i reprodukowane jako przykłady ubiorów' włoskich), które zawierają elementy fantastyczne zmieszane z ubiorami używanymi. Słynne, ulubione jako temat malarzy i grafików XV w. „tryumfy” (trionfi) z postaciami alegorycznymi, bohaterami starożytności lub mitologii rzymskiej były odbiciem urządzanych w miastach włoskich przy różnych okazjach pochodów. Scenariusze pochodów czerpały materiał z różnych wątków literackich i historycznych. Były to czasem pochody grających w misteriach religijnych aktorów lub jadące na rydwanach grupy alegoryczne. Przy komponowaniu scenariuszy posługiwano się motywami rzymskiego wjazdu tryumfalnego zwycięskiego wodza, jak np. w uroczystym wjeżdzie do Neapolu w 1443 r. króla Alfonsa I. Udział wybitnych często artystów, angażowanych do komponowania ubiorów, rydwanów i akcesoriów w tych widowiskach, nadawał urządzanym pochodom i odgrywanym okolicznościowym utworom literackim doskonałą artystycznie oprawę. Wiele fantastycznych motywów ubiorów i fabuły literackiej weszło następnie tą drogą do malarstwa sztalugowego, kompozycji freskowych, a nawet do pracowni malarskich dostarczających obrazów do ozdoby syyprawnych skrzyń (cassont).

W monumentalnych freskach włoskich niezależnie od ich tematu występują prawie zawsze w XV w. grupy postaci malowanych na podstawie studiów portretowych. Osobistości te, dobrze znane współczesnym, mają ubiory modne, zawsze według aktualnej mody swego środowiska. Na ich tle łatwo można rozróżnić elementy fantastyczne w innych strojach kompozycji. Jednym z takich dzieł malarskich, które oprócz elementów fantastycznych zawiera wiele cennych dla kostiumologii szczegółów, jest Pochód Trzech Króli, malowany przez Benozza Gozzolego w latach 1458 — 1459, w pałacu Medici-Riccardi we Florencji. Temat hołdu Trzech Króli byl często opracowywany przez ma-

245