65067 skanuj0003

ZABURZENIA MYŚLENIA

Zaburzenia myślenia obejmują zarówno treść, jak i tok myślenia. Zaburzenia treści myślenia to urojenia, natręctwa myślowe i idee nadwartościowe. Idee nadwartościowe to przekonania o silnym zabarwieniu emocjonalnym, które zajmują centralne miejsce w systemie wartości danego człowieka. Mogą mieć cechy fanatyzmu i braku tolerancji dla innych przekonań. Natręctwa i idee nadwartościowe mogą występować w niektórych postaciach psychoz, nerwic oraz w zaburzeniach osobowości. Zaburzenia toku myślenia to przede wszystkim rozkojarzenie, przyspieszenie i spowolnienie myślenia.

Urojenia, czyli fałszywe sądy pochodzenia chorobowego, wypowiadane z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i nie korygowane — mimo oczywistych dowodów, że są błędne — zawsze są objawem psychotycznym, świadczącym o istnieniu choroby psychicznej.

Do najczęstszych urojeń należą urojenia prześladowcze. Chory jest przeświadczony, że jemu lub jego rodzinie grozi niebezpieczeństwo. Chory czuje, że jest śledzony, prześladowany, że grozi mu utrata zdrowia lub życia. Prześladowcami mogą być pojedyncze osoby lub grupy ludzi, członkowie rodziny lub ludzie obcy. Zdarza się, że chory czuje się prześladowany przez siły tajemne (szatan, kosmici). Jeżeli urojenia prześladowcze występują razem z omamami, np. słuchowymi, smakowymi lub węchowymi (chory czuje smak trucizny w pożywieniu lub zapach ulatniającego się gazu trującego), to urojeniowe przekonania chorego pogłębiają się.

Urojenia odnoszące (ksobne) polegają na odnoszeniu do siebie spraw i wydarzeń, które dzieją się wokół. Treści prasowe, telewizyjne i radiowe, rozmowy ludzi w autobusie, sklepie, ich zachowanie jest interpretowane urojeniowo. Chory sądzi, że treść notatki prasowej odnosi się do niego, że spiker mówi o nim w sposób aluzyjny, że ludzie milkną na jego widok lub porozumiewają się konspiracyjnie w jego obecności.

Urojenia oddziaływania powodują, że chory czuje się hipnotyzowany, elektryzowany lub naświetlany z ukrytych aparatów, a jego myśli są wykradane, bądź też nasyłane z zewnątrz. Ten rodzaj urojeń może być powiązany z omamami dotykowymi.

Urojenia owładnięcia są podobne do urojeń oddziaływania. Myśli i wyobrażenia chorego narzucają się wbrew jego woli, są odbierane jako obce podszepty nieznanej siły, która pragnie nim zawładnąć. Urojenia odnoszące, oddziaływania i owładnięcia mogą występować m.in. w psychozach schizofrenicznych.

Urojenia wielkościowe mogą zawierać treści absurdalne lub realne. Urojenia o treściach absurdalnych, to np. przekonanie chorego, że jest ambasadorem cywilizacji pozaziemskiej, że dokonał odkrycia, które pozwoli mu w jednej chwili zmienić klimat Ziemi lub stać się niewidzialnym. Urojenia na temat wydarzeń możliwych, choć często mało prawdopodobnych, to np. osobista znajomość z osobami pełniącymi wysokie funkcje w kraju i na świecie lub możliwość wpływania na decyzje rządzących, np. chory jest przekonany, że jest tajnym doradcą prezydenta USA. Może to być również przeświadczenie chorego o własnych, ponadprzeciętnych cechach intelektu lub posiadaniu rzadkich talentów.

Urojenia grzeszności i winy polegają na przekonaniu chorego o jego wyjątkowej niegodziwości, obciążeniu się ciężkimi grzechami, które jakoby popełnił, np. przestępstwa lub zbrodnie. Obciążają one jego najbliższych, a nawet całą ludzkość. Chory cierpi i żyje w przekonaniu, że zasłużył na odtrącenie i karę. Niekiedy wymierza ją sobie sam, często w sposób drastyczny.

Urojenia nihilistyczne — poniżenia, upośledzenia, zubożenia i nicości — powodują, że chory czuje się skrzywdzony, pozbawiony praw, majątku, zdrowia, narządów ciała. W odczuciu chorego przyczyną tego stanu jest zły los lub zawistni i źli ludzie. Urojenia grzeszności, winy, poniżenia, upośledzenia oraz nihilistyczne mogą towarzyszyć głębokiej depresji i bywają określane łącznie jako urojenia depresyjne.

Urojenia hipochondryczne dotyczą nieuzasadnionego przekonania chorego o nieuleczalnej chorobie lub całkowitej dysfunkcji poszczególnych organów ciała, np. że płuca chorego są od wielu lat całkowicie zniszczone. Czasami chory interpretuje urojeniowo doznania fizjologiczne, np. pery-staltykę jelit jako dowód na ciężkie zaburzenia trawienia. Zdarza się czasami urojeniowa interpretacja omamów, np. czucia ustrojowego dotyczącego narządów.

Urojenia zniekształcenia ciała polegają na przekonaniu chorego o zniekształceniu twarzy lub sylwetki ciała i w związku z tym domaga się np. operacji plastycznej.

Urojenia zazdrości są zbliżone do urojeń prześladowczych. Zdarza się, że rzeczywiste zachowania i wydarzenia są przez chorego wyolbrzymiane i urojeniowo interpretowane. Zarówno serdeczność, jak i dystans wobec chorego może być „dowodem” na wprowadzanie go w błąd, odwracanie jego uwagi, wykorzystywanie sytuacji. Rozmowy i wyjaśnienie, jak również ignorowanie podejrzeń chorego, są interpretowane na niekorzyść bliskich mu osób, podejrzewanych o zdradę. Urojenia zdrady małżeńskiej występują w paranoi alkoholowej, w psychozach starczych, rzadko w schizofrenii.

Ze względu na budowę urojeń dzieli się je na paranoiczne i paranoidalne. Urojenia paranoiczne są usystematyzowane i tworzą pewną, pozornie logiczną całość (system). Dotyczą one jednej sprawy, ważnej dla chorego.

73