72478 Zdjęcie0235 (5)

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

©

Środek cyklu

©

©

PODWZGÓRZE

GONADOLI BE R YNA

PRZYSADKA

i

JAJNIK

1

'ESTROGENY

MACICA

JAJOWOOY

POCHWA

©I 0

(J) Koniec cyklu

środek cyklu    Koniec cyklu

HORMONY GONADOTROPOWE (0

PĘCHERZYKI DOJRZEWAJĄCE

CIAŁKO ŻÓŁTE

progesteron:

Ryc.22-17. Schemat sprzężeń zwrotnych ujemnychf—) I dodatnich (+) działających na osi kora mózgu-podwzgórze-przysadka-jaj-nik oraz pobudzającego (+) lub hamującego (-) wpływu ośrodkowego układu nerwowego na podwzgórze.

jajnikowego i do owulacjL Kulminacyjny moment cyklu jajnikowego, jakim jest jajeczkowanie, kończy fazę folikula-rną, a rozpoczyna fazę lutealną.

Faza lutealna rozpoczyna.się.w fflomeugjg po-j wstania, głównie pod..wpływem lutropiny. cialka~Żółtegb) "~~Waźne dła powstania ciałka żółtego jest wyfeielcmfrwcżgf s»e owulacji do jajowodu części płynu pęcherzykowego. Istnieją bowiem dane świadczące o tym, zeplynlen zawiera guesteroidowe substancje, hamujące proces luteimzacji (przekształceń komórek pęcherzyka jajnikowego w komó-rki ciałka żółtego). Ciałko żółte w okresie pełnej dojrzałości wytwarza progesteron j^esTrogeny. Czynnóści'hóraTonalne dałka żółtego są kontrolowane przez lutropinę. U ludzi rola prolaktyny w tym procesie nie jest jasna.

Zwiększające się w roigcęJrwaoiąfazy lutealnej stężenie progesteronu wpły^ahamująęo — naMsadzwsprzęzema zwrotnego ujemnego —_vna podwzgórze (pętla długa), aoafcżćrprawdopodobnie na pradńipłal przysadki (pętla krótka). Powod ujęto zmniejszenie stężenia lutropiny, a jeśli nie nastąprzapłodmenie komórki jajoweT.i zaąmcż-j^jut zarodka welonie śluzowej macicy, zanik ciałka żółtego. Stopniowy zanik ciałka żółtego prowadzi do zmniejszenia stężętiia-progestcronni estrogenów. Zmniejszające się stężenie progesteronu i estrogenów, *V lutropiny d^ala P^uda^§cfl_na-wy^iei»aie^ńrówno I pnnafloliberyny z podwzgórza, jak i fotitrOpinyzTsney niego płata przysadki, co rozpoczyńanbwy cyktlaimkowy?

W przypadku zapłodnienia komórki jajowej i implan-tacji zarodka ciałko żółfeTnie zanika, | jego. funkcja hormonalna pobudzana je$t przez wydzielaną przez łożys-łćó gońądfitrbpinę kósmówkową, mającą właściwości luf-ropiSyTPocząwszy ocł trzeciego miesiąca ciąży ciałko żółte zaczyna powoli zanikać, a jego funkcje związane z wydzielaniem progesteronu i estrogenów przejmuje częściowo łożysko.

Opisany powyżej, klasyczny układ kontroli cyklu jajnikowego, w którym steroidowe hormony płciowe dzięki dodatnim i ujemnym sprzężeniom zwrotnym oddziałują modyfikująco na oś kora mózgu-podwzgórze-przysa-. dka-jajnik, uległ w ostatnim czasie znacznej komplikacji. Przyczyniło się do tego poznanie zjawiska autokrynii | parajtrynii oraz opisanie coraz liczniejszej grupy substan-cji, działających^ miejscowo, które głównie modyfikują d2rałamV~hbmonÓ'W~ przysadkowych i stanowią dużą, hctcrogeńną pod względem chemicznym i funkcjonalnym, grupę. J^ależą do nich niektóre hormony (szczególnie steroidowe^hormony płciowe) oraz duża.grupa substancji niestecoidowych. NiektSre z tych substancji oprÓćz mlej’s-cowego działania w jajniku wywierają efekty fizjologiczne w innych odległych narządach, dostając się do nich drogą naczyń krwionośnych, a więc zachowując się jak typowe hormony. Wytwarzanie i działanie wielu z nich zostało wcześniej stwierdzone poza żeńskim układem płciowym, lecz istnieją pewne dane wskazujące, że mogą być one wytwarzane również w jajnikach.

Pewna grupa omawianych czynników jest wytwarzana jednak wyłącznie w jajnikach. Ich występowanie zostało stwierdzone u wielu gatunków ssaków. Niektóre z tych substancji zostały już wspomniane wcześniej, przy opisie poszczególnych struktur jajnika. Poniżej omówiono niektóre, najlepiej poznane czynniki działające miejscowo w jajniku, których wytwarzanie nie zostało dotychczas wykazane poza układem płciowym.

I n h i b i n a F, nazywana również, folikulostatyna, jest najlepiej zbadaną s u bs tan ej ą.^Wyt wąrz;a na. w. jajniku przez. _ komórki pęcherzykowe znajduje się w płynie pęcherzyko-_<wyra. Jest substancją białkową; wpływa hamująco na produkcję , i wydzielanie folitropiny. Przypuszcza się, że działa zarówno miejscowo w jajniku, jak i w przysadce oraz w podwzgórzu, mając wpływ hamujący synergistyczny ze steroidowymi hormonami płciowymi. W tym aspekcie swego działania jest także hormonem.

Inhibina FJest odpowiednikiem opisanej znacznie wcześniej, występującej w męskim układzie płciowym inhibiny M, która wytwarzana jest w jądrze przez komórki podporowe (Sertoliego). Obecność inhibiny F stwierdzono u różnych gatunków zwierząt, a także u ludzi.

Czynniki hamujące przyłączanie hormonów gonadotropowych do swoistych dla nich receptorów, obecnych w błonie komórkowej komórek występujących w jajnikach. W grupie lej znajduje się czynnik wpływający hamująco na przyłączanie folitropiny—FSH-BI (ang. FSH-bmdinginhibitor). a4ak-że czynnik hamujący przyłączami lutropiny—LH-BI (ang. LH-binding inhibitor).

Obecność FSH-BI stwierdzono w nłvnic pęcherzykowym. Jest oń peptydern o masie cząsteczkowej ok. 1000. Występowanie LH-BI wykazano w dałku żółtym. Czynnik ten ma ciężar cząsteczkowy ok. 2000U. UDyctwa czynniki opisHne zostały u różnych gatunków zwierząt, a także u ludzi. *

Istnieją dane wskazujące na. to, że podobne czynniki Istnieją w męskim układzie płciowym i że są one wytwarzane w jądrze. ^v

764