74775 Obraz20

ROZDZIAŁ IV

JĘZYK

Tworzenie znaków. — Mowa ruchów (giestów). — Ruchy dźwiękowe. — Język naturalny. — Mowa zwierząt. — Dźwięki uczuciowe i naśladowcze w mowie. —• Zmiana dźwięku i znaczenia. — Inne wyrażenie znaczenia dźwiękiem. — Wyrazy dzieci. — Mowa członkp* wana i jej stosunek do naturalnej. — Początek mowy.

Ludzie mają rozmaite sposoby porozumiewania się z sobą. Mogą robić r u-c h y (g i e s t), wydawać krzyki, wymawiać słowa, malować obrazy, pisać głoski czyli 1 i t e r y. Są to znaki rozmaitych rodzajów i aby pojąć, jak one spełniają swe zadanie, zacznijmy od przyjrzenia się najprostszym i najnatural-niejszym.

Jeżeli z jakiejkolwiek przyczyny ludzie nie mogą rozmówić się słowami ust, zaczynają mówić ruchami, co nazywa się mimiką czyli pantominą. Każdy z czytelników umiał od dzieciństwa prowadzić rozmowę w ten sposób, mniej lub więcej wprawnie. Pomyślmy wypadek prosty. Chłopiec otwiera drzwi pokoju, brat jego, siedzący tam, daje mu znaki, aby zachowywał się spokojnie, gdyż ojciec śpi; wówczas chłopiec objaśnia go znakami, że przyszedł po klucz od kuferka, na co brat jego odpowiada innemi, że klucz jest w kieszeni jego odzienia, wiszącego w przedpokoju; wreszcie wyrazistym giestem każe mu odejść i zamknąć drzwi cicho za sobą. Jest to mowa ruchów (giestów), którą wszyscy znamy i używamy. Ale dla zobaczenia, jak zupełny i dokładny środek porozumiewania można z niej zrobić, należy zbadać jej użycie u głuchoniemych, którzy tak wiele zależą od niej. Ażeby dać pojęcie, jak dalece giesty mogą spełniać zadanie słów mówionych, opiszemy znaki, któremi pewien głuchoniemy opowiadał historję dziecka w obecności autora tego sprawozdania. Zaczął od podjęcia ręki dłonią ku dołowi na yard (około 3 stóp) od ziemi, jak to czynimy, pokazując wysokość dziecka; znaczyło to, że chce mówić o dziecku. Potym niby zawiązał parę końców