747

znano w 1903 roku duńskiemu lekarzowi N. Finsenowi za opracowanie metody leczenia gruźlicy toczniowej skóry iluput \ ul garn) za pomocą światła słonecznego.

Promieniowanie nadfioletowe UV-B stosuje się w leczeniu łuszczycy, dosyć często występującej choroby skóry. Jednakże hardziej skuteczna w leczeniu tej choroby jest fotochemiotcrapia - tak zwana PUVA-terapia polegająca na skojarzonym działaniu na skórę psolarenu (ryc. 23.11) i promieniowania UV-A. Efekt terapeutyczny jest więc efektem synergistycznym i występuje u 80-95% leczonych osób. PU VA-terapia jest też jedynym sposobem skutecznego leczenia innej choroby skóry - bieląc twa (i itihgo).

Fototerapia żółtaczki (fizjologicznej) u noworodków

Średni czas życia krwinek czerwonych wynosi 120 dni W obumierających krwinkach hemoglobina ulega przemianie w bilirubinę (pirołowy barwnik żółci), transportowany we krwi przez albuminę. Bilirubina jest filtrowana przez wątrobę. U noworodków często przez kilka pierwszych dni życia wątroba me jest w pełni funkcjonalna, dochodzi do podwyższenia stężenia bilirubiny we krwi. z czym wiąże uę żółte zabarwienie skóry (bilirubina absorbuje światło fioletowe i niebieskie). Występujące w cząsteczce bilirubiny wiązania wodorowe decydują o tym. że bardzo słabo rozpuszcza się ona w wodzie. Pod wpły wem działania fotonów światła niebieskiego, fioletowego lub długofalowego promieniowania nadfioletowego absorbowanych przez bilirubinę wiązania wodorowe w mej są rozrywane, cząsteczka ulega izomeryzacji cis-trans Cząsteczki te mogą tworzyć z wodą wiązania wodorowe, stają się w niej rozpuszczalne i dzięki temu mogą być wydalane bezpośrednio do moczu.

Fototerapia związana i pośrednim działaniem światła

Wspomniane wyżej metody fołottrapii i fotochrmiołerapit są związane z pochłanianiem światła przez endo- (fototerapia) lub egzogenne (fotochemiotcrapia) cząsteczki znajdujące się w skórze czy na niej. Efekty terapeutyczne są wówczas następstwem reakcji chemicznych (fotochemicznych), w których one biorą udział. W takich przypadkach mówimy o bezpośrednim działaniu światła.

Źródłem pośrednich reakcji na działanie światła są przenoszone w układzie krwionośnym sygnały chemiczne wyzwalane przez neurony lub przez hormony za pomocą fotorcccptoców.

W ostatnich latach coraz częściej z powodzeniem stosuje się fototerapię w leczeniu sezonowej (jesienno-zimowej) depresji (seasonal affcctise disorder - SAD) związanej z deficytem naturalnego oświetlenia w tym okresie roku u ludzi żyjących na obszarach Ziemi położonych na większych szerokościach geograficznych.

Fotokancerogeneza

Rak skóry występuje w jednej / trzech form związanych z trzema głównymi typami komórek, z których się wywodzi: podstawnych. płaskonabłonkowych i mcla-nocytów. Najgroźniejszy jest nowotwór powstający z melanocytów - czerniak złośliwy {mdanonui). Na szczęście występuje najrzadziej w porównaniu z dwoma pozostałymi. Stwierdzono, że indukowane światłem mutacje komórek skóry mogą

747