64708 PICT2482

| wewpon wtirrelti

faifewawy czyli glaćfainy - przemieszczań)' zostaje materiał morenowy (bloki. piaski. gliny) przez kuMód M lodowa górski.

grawitacyjny • przemieszczanie materiału wskutek ruchów masowych w obrębie cokołów kontynentalnych i basenów oceanicznych;

•    sedymentacja, czyli osadzanie (akumulacja) transportowanego materiału skalnego i organicznego -odbywa się w środowiskach morskich (w strefie przybrzeżnej osadzają się żwiry, piaski, wapienie koralowe, sól. gips, w strefie głębokomorskiej: osady wapienne i krzemionkowe, głównie pochodzenia organicznego) lub lądowych

W środowiskach lądowych tworzą się osady rzeczne (tzw. aluwia), jeziorne (kreda jeziorna), głscjalne (materiał morenowy), eoliczne (piaski wydmowe, lessy) i organiczne (węgiel, torf):

•    t/iageneza, czyli proces konsolidacji luźnych osadów wskutek złożonych przemian fizycznych i chemicznych Procesy diagenetyczne mogą odbywać się bezpośrednio po osadzeniu materiałów mineralnych lub znacznie później, gdy osady te przykryte zostaną warstwami nadiegłymi.

Scementowane piaski dają piaskowce, ze żwiru powstają zlepieńce, z iłów łupki ilaste, z mułów pochodzenia organicznego - wapienie itp. Niekiedy luźne osady zachowują swą pierwotną postać np

piaski

Składnikami skal osadowych obok substancji organicznych są tzw. minerały allógeniczne i aotogeniczne

Minerały allógeniczne obejmują pierwotne składniki skal magmowych, które jako materiał

okruchowy zosuly przeniesione, najczęściej transportem wodnym do basenu sedymentacyjnego i tam osadzone (kwarc, skalenie, miki oraz produkty ich wietrzenia).

Minerały autogeniczne powstały na miejscu w basenie sedymentacyjnym w czasie

nagromadzenia się osadu lub później, w czasie procesów diagenezy. Są to minerały ilaste, glaukonit.

i'.

\

opal i chalcedon, węglany np. kałcyt i dolomit, sarczar v r<ę jpps * aobyoryą cN.o-*k« ■«? sói ‘ w » także siarczki np piryt, tlenki żelaza np Urnom? oraz fosforany np apatyt

Podstawowym krytenum określana struktury skał asadcwyck jest iwdikose i-*, awny wy ' się następujące struktury:

•    pszfit&ui. przewaga nam o średnicy ponad 2 ram tzwirv. druzgoty doróść* 1

•    psamitana. przewaga nam o średnicy 2-0.1 mm (piaski, piaskowce)

•    a}enry‘icMG, przewaga ziam o średnicy 0. i - 0,01 mm (less. rnuiki, mułćwęe}

•    pebtohw. przewaga ziam o średnicy poniżej 0,01 mm (iły łupkowe, łupki ilaste. &1)

W skałach osadowych przeważa tekstura zbita i porowata o bezładnym ufmenai składników iub uporządkowanym - najczęściej warstwowym łub łupkowym Tekstura bezładna eharaktcryanc wieki skał osadowych jak np. piaskowce i wapienie. Skały o tej teksturze są graboławicowe i me :woreą cichszych warstw. Tekstura warstwowa ma miejsce wtedy gdy skała dacii się na warstewki różniące się rodzajem łub wielkością ziarn mineralnych.

Skały o teksturze łupkowej dają się łatwo tupać na cienkie płytki. Tekstura zbita charakteryzujc :c skały okruchowe, które zostały scementowane trudnorozpuszczalnym spoiwem np. sfeptcnićc o lepiszczu krzemionkowym. Teksturę porowatą wykazują skały zawierające liczne drobne próżnic (tuły. lufty)

Spoistość i twardość skały są zalezne głównie od rodzaju spoiwa. Najbardziej zwięzłe i twarde są skały o lepiszczu krzemionkowym. Mniejszą zwięzłość i twardość wykazują skały o spoiwie wapiennym czy ilastym. Charakterystyczną cechą większości skał osadowych jest ich uarsonniame. Jest ono spowodowane różnicami osadzania, a uwidacznia się w składzie mineralnym osadu, w wielkości ziam czy barwie. Grubość warstw jest bardzo rozmaita, niekiedy dochodzi do kilkusei metrów, co jest związane z niezmienionymi warunkami sedymentacji osadów w dłuższym okresie czasu. Przy szybko zmieniających się warunkach osadzania występuje charakterystyczna naprzemianległość. Warstwa skalna posiada jednakową (w przybliżeniu) grubość na znacrmch odległościach; od góry i-dołu ograniczona jest powierzchniami: stropem i spągiem (ryc 3)

Strop

*ł*»9

Ryc. 3. Warstwa skalna