77069 P5170142

146

[listening], ponieważ spodziewa się znaleźć tu jakieś wsparci* w próbie zrozumienia sposobu, w jaki wzory trwałych pr^ miotów i podmiotów mogą wyłaniać się z płynącej fali fflowi Świat Kanta jest światem wizualnym; gdyby Kant skoncen! trował się na dźwięku, doszedłby do innego modelują Dźwięk jest nieprzerwaną falą, z hałasami mogącymi się w nią wtapiać bez udziału „wiążącego” je odbiorcy. „Słyszenie” to nie rozpoznawanie „tego samego”, ale otwarcie na różnice i na to, co niewyraźne. Ale tożsamość jest i tu zakładana, bowiem słuchanie implikuje nastawienie na normalne, codzienne dźwięki środowiska i rodzimego języka. Ja konstytuuje siebie włączając w siebie inne. Kant odrzucił świat dźwięków, ponieważ zdawał sobie sprawę z tego, że dźwięk włączając „cielesne” reakcje, a nie tylko reakcje umysłu (wydającego sądy) na fi. zyczne środowisko, nie przystaje do jego systemu. Twierdził, że muzyka powoduje jedynie cielesne pobudzenia, odczucia (sic!), np. przez oddziaływania na przeponę, a jej „jedność” [unity] jest głównie cielesnej natury, nie jest narzucana przez umysł, jak to ma miejsce w „syntezie” wzroku⁵².

Deleuze i Guattari w drugim tomie dzieła Kapitalim i schizofrenia przeciwstawiają się metafizyce substancji odwołując się do refrenu muzycznego; muzyka implikuje „stawanie się”, które nie łączy przeszłości z teraźniejszością w linearny sposób. Powtarzane frazy muzyczne mogą porządkować „chaos” doznań (wrażeń) w taki sposób, że nie powoduje to prezentowania tożsamości jako zamkniętych .jedności”, formowanych przez narzucanie linearnych czasoprzestrzennych matryc na materialny świat. Deleuze i Guattari nie proponują jednak „de-skryptywnej metafizyki” (w rozumieniu P.E. Strawsona z Indi-viduals z 1959 roku), ale raczej „rewizjonistyczną metafizykę materialistyczną”⁵³. Wykazują, że nasze zdroworozsądkowe myślenie o tożsamości w kategoriach stałych substancji i cza- i ^{1 2}

soprzestrzennych przedmiotów ma swoje granice i że są nam dostępne także inne schematy pojęciowe, ów refren [ńtoumelle] nie jest ani pojedynczą jednostką, ani zbiorem jednostek, jeden refren łączy się z innym, tożsamość frazy rodzi się stopniowo w procesie pracy refrenu [labour of the refrain]³. Zdaniem Battersby, ta idea uczasowionych tożsamości zdolnych włączać w siebie „inność” stwarza bogate możliwości nowych przemyśleń na temat ja. Jednakże analizy Deleuze'a i Guatta-riego pozostawiają znaki zapytania. W opisach muzycznych repetycji próbują pominąć pamięć, która, ich zdaniem, operuje w sposób linearny.

Kierkegaard, nadając ważną rolę pamięci, a więc i echu, i głębi, proponuje, zdaniem Battersby, znacznie ciekawsze rozwiązanie. U Kierkegaarda - jak to już było wspomniane -nie ma ostrego podziału między ja i nie-ja, są one ustanawiane relacyjnie poprzez znaczące czas powtórzenia. Przypomnienia [recollections] i sam czas zapętlają się wokół siebie w taki sposób, że umożliwia to wyłanianie się nowych wzorów z tematycznych rezonansów. Odnajdywanie repetycji jest dla Kierkegaarda procesem, w którym ja przekształca przeszłość i przyszłość w teraźniejszość. To, co jest „esencjąf ja lub jego tożsamością, wyłania się z płynącej fali i nie może być po prostu przypisywane świadomej decyzji cogito. Ani w pełni autonomiczne, ani w pełni zdeterminowane ja jest konstytuowane relacyjnie w rezonansach pomiędzy ja i innym w „teraźniejszości”, to znaczy pomiędzy przeszłością i przyszłością⁴.

Deleuze i Guattań przypuszczają atak na „metafizykę substancji” jako na teorię, która posługuje się linearnymi przyczy-nowościami, aby horyzontalnie łączyć molowe tożsamości [mo-lar identities] w czasie. Te molowe tożsamości są zgrupowaniami właściwości lub substancji utrzymujących się razem w przestrzeni jako jednostki „poprzez sukcesje ograniczających form, gdzie każda forma nadaje kształt substancji i tak ukształ-

1

L Kant, Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, Warszawa 1957,

2

54, s. 202.

C. Battersby. Phenomenal Woman, op. ciL, s. 186.

3

G. Deleuze, F. Guattari, A ThousandPlateaus, op. ar.. s. 302.

4

C. Battersby, Phenomenal Woman, op. ciL, s. 84.