66028 img225 (20)

K 4 2. PODSTAWY PSZCZI 1-NK’TWA

pszczoły olbrzymiej lub wschodniej. Bliskie pokrewieństwo do tej ostatniej uwidacznia się także w zasklepię na czerwiu trutowym (charakterystyczne pory) i nie używaniu propolisu. Woyke (nieopublikowane) uważa jednak, iż informacja o porach w czerwiu trutowym A.koschevnikovi jest nieprawdziwa, posiadając dowody w postaci zdjęć czerwiu trutowego bez otworków.

2.1.2.4. Pszczoła olbrzymia, Apisdorsata

Pszczoła olbrzymia jest niewątpliwie najbardziej spektakularnym gatunkiem wśród rodzaju pszczół. Pojedyncze pszczoły wielkością dorównują szerszeniom. W naturalnych warunkach żyją w dużych rodzinach, najczęściej w eksponowanych miejscach. Pszczoły zewnętrznej warstwy grona pozostają bez ruchu, w ściśle określonym porządku. Mimo to są one w ciągu paru sekund zawsze zdolne w dzikim, zmasowanym ataku napaść na przypuszczalnego wroga. Podczas gdy inne gatunki pszczół wyszukują ukrytych miejsc gniazdowania w gęstych krzewach lub dziuplach drzew, najprawdopodobniej pszczoły olbrzymie zawierzają całkowicie swojej sile obronnej, która w ogromnej rodzinie oparta jest na dużych pojedynczych osobnikach. Gatunek ten jednak może, chociaż określany jest mianem „najbardziej dziko żądlącym owadem na świecie”, poprzez swoiste przyzwyczajenie, współżyć z ludźmi, gdy zagnieździ się na budynku lub drzewach ogrodu.

Badania nad pszczołą olbrzymią i obserwacje wymagają jednak ogromnej ostrożności i doświadczenia w obchodzeniu się z tymi owadami. Dlatego długo trwało, zanim świat dowiedział się nieco o biologii tego gatunku.

Obok dużych rozmiarów ciała, najbardziej rzucającymi się w oczy cechami, jest silne, szarobiałe owłosienie oraz ciemne, zadymione skrzydła. Pszczoła olbrzymia jest niezwykle smukłym osobnikiem. Powodowane jest to tym, iż rozwija się ona w komórkach o średnicy 5,0-5,17 mm, a więc mniejszej od A.mellifera. Trutnie A.dorsata wychowywane są w tych samych komórkach co robotnice, komórki trutowe pszczół europejskich natomiast są znacznie większe. Długość języczka pszczoły olbrzymiej, która pobudzała fantazję hodowców pszczół, wynosi jedynie 6,88 mm u pszczół olbrzymich z Indii i tylko 6,45 mm — z Pakistanu.

Różnice wielkości między poszczególnymi osobnikami są niewielkie. Długość skrzydła trutnia jest większa tylko o 8%, w porównaniu do skrzydła robotnicy, a głowa jest nawet smuklejsza. Nawet na nie zajętym przez pszczoły plastrze nie można odróżnić komórek pszczelich od trutowych. Ponieważ wcześniej nie znano także mateczników, przypuszczano, że pszczoła olbrzymia należy do pszczół posiadających wszystkie komórki identyczne, jak u bezżądłych i dlatego należą one do form prymitywnych. Matki są większe niż robotnice, mają również szerszy tułów i odwłok. Omawiany gatunek posiada właściwość, umożliwiającą rodzinie w każdym czasie wychować sobie matkę. Jest to swoiste przystosowanie do częstych wędrówek tego gatunku. Według Woykego (1995) matki i trutnie są ubarwione brązowo, a robotnice żółto i czarno. Ekspresja ubarwienia zależy od płciowości, podobnie jak u A.cerana.

Pomiędzy monsunem a okresem suszy, który zmienia klimat tropiku wytworzyła pszczoła olbrzymia całkiem regularny schemat sezonowej wędrówki. Dwa lub cztery razy w roku przelatuje ona w czasie 4-6 tygodni czasami nawet wiele setek kilometrów, w wielu etapach. Ponieważ w tym czasie następuje odbudowywanie nowego gniazda, przeżycie rodziny jest możliwe, przy osiąganiu przez robotnice długiego wieku. Wiadomo także, iż rodziny tego gatunku mogą trwać w zupełnym spokoju przez wiele miesięcy, bez czerwiu i bez wylatywania.

Przestrzenią życiową pszczoły olbrzymiej jest przeważnie tropikalny las, gdzie rodziny, najczęściej w grupach, zakładają gniazda na bardzo wysokich, pojedynczo stojących drzewach, na grubych gałęziach (średnica 0,3-1,0 m) o gładkiej korze (Ryc. 2.1.2.4.a.). Czasem gniazda budowane są niżej. Woyke obserwował je w Wietnamie na wysokości 1,5-2 m nad ziemią, z kolei na Filipinach niektóre gniazda dotykały ziemi. Gniazda z pojedynczym plastrem o średnicy przekraczającej często 1 m robią wrażenie znacznie większych, gdyż otacza je gruba warstwa pszczół, toteż wyglądają z daleka jak ciemne, nieruchome zwierzęta. Przyczyna tego gromadzenia się na określonych „pszczelich drzewach” nie jest dotychczas znana.

Wspólna obrona nie wchodzi w rachubę, gdyż takiego współdziałania nie ma. Jeśli niszczy się gniazdo jednej rodziny, pozostałe nie troszczą się o nie. Niekiedy gniazda tej pszczoły, budowane na gęstym poszyciu, pomiędzy lianami wcale nie są odnajdywane z ziemi. Na Filipinach jest to prawie regułą. Niekiedy są to roje wędrowne, które nie budują gniazda podczas krótkiego zatrzymania

Się, a dopiero gdy zatrzymują się _Ryc.₂.,.₂.₄._{a Drzew0 pszczele z} |₃ widocznymi

na dłuższy czas, wówczas jednak _rod_Zi_nami pszczoły olbrzymiej w Sri Lance (wg Rut-budują bardzo szybko. W ciągu tnera)