80438 Obraz10 (7)

OM

O

: n-c-o-R*

OM

OM

R-C*

OH

. w    r    -Hfi r -m'

RQH = R-C-O-* =r R-0-0-"'= R-j-O-R* — MO H    Q»2

Najczęściej stosowanymi katalizatorami reakcji aatryfikaojl aa kvaay •inaralna (np. MCI, HOr, H,SO„. M,PO.|. Motna wykorzyatać tMniai kwa.y organiczne, np. malocz.steezkowe kwasy aulfonowa lub kationity xawiaraj.ee aulfonowa grupy funkcyjna. » procaaach przamyalowych atoauja alg na ogol kwa. .Łątkowy w ilości ok. 1% (choć joat mniej aktywny od kwasu aolnego) ta względu na mniejaz. lotność i mniajazą korozyjność. ‘ 2. Acylovanie alkoholi bezwodnikami kwasowymi. chlorkami kwasowymi 1

katanom

Estryfikacja alkoholi ta pomoc. wymienionych czynników przebiega według następujących reakcji:

(R'CO)_aO    ♦    R"OM -- R’COOR*'    •    R'COOH    ? .

R'COCI    •    R"OM -- R'COOR"    ?    MCI g

CMjSCmO • ROM -* CMjCOOR •

Reakcje t* sg nieodwracalna i nie istnieje potrzeba usuwania jednego z produktów w celu doprowadzenia ich do końca. Przebiegają z dobra wydajności. w stosunkowo niskich temperaturach. Reagenty ta w większości stanowi. iródlo grup acylowych bardtiej kosztowna w porównaniu z odpowiednimi kwasami i stosowana s# tylko w szczególnych przypadkach (wyjątkiem jest bezwodnik ftalowy, który jest tańszy niż kwas ftalowy). Za pomoc, bezwodników kwasowych estryfikuje się alkohole trzeciorzędowa i fenole (które z trudem ulegaj, estryfikacji samym kwasem), jak tai niewielkie j ilości drogich alkoholi. Reakcje przyśpieszają katalityczne ilości moc- : nego kwesu (np. H,SO*) lub bezwodny chlorek cynku. Rajważniejezym przemysłowym procesem eetryfikseji .prowadzonym z wykorzystaniom bezwodnika | kwasowego jest produkcja octanu celulozy z celulozy i bezwodnika octowe

go (p. Ś.19).    •    ^    , • • -- m-

⁰ Acylowania alkoholi chlorkami kwasowymi dokonuj# *aię w przypadku -niektórych syntez prowadzonych w małej skali. Wadę chlorków kwasowych : jest to. Ze wydzielający się. w procesie aatryfikaćji chlorowodór (może j powodowa# zmiany zwi.zków organicznych (np.-ich chlorowanie) oraz siin. I korozję aparatury przemysłowej. Poadędzy reaktywności# rozmaitych chlorków kwasowych istniej, znaczne różnice. Chlorki kwasów aromatycznych re- I aguj. znacznie wolniej nii chlorki kwasów alifatycznych, chlorki kwasów > sulfonowych zaś reaguj, najwolniej.

Cennym sposobem otrzymywania estrów jest reakcja ketenu Z alkohole- j ni, gdyż keten prtereagowuje całkowicie.1 nie twórz, się produkty ubocz- I na. Estryfikacja aiZssych alkoholi ketenem następuje jut w temperaturze ' pokojowej. Produktami e. octany alkoholi używanych jako subetraty.

3. TranaestrytIkacja (wymiana estrowa przebłagajęca jako alkoholiza lub acydoliza)

Alkoholiza jest to reakcja ostro z alkoholem, podezee której następuje w ostrze wymiana grupy alkokaylowoj na Inn. grupę alko-ksylow. pod działaniem odpowiedniego alkoholu:

RCOOR’ ♦ R” OM RCOOR' * • R' OH •

Jest to reakcja odwracalna, przobiegaj.ca do końca wtedy, gdy jeden z produktów jest usuwany z mieszaniny roakcyjnej. Przyśpieszaj. j. katalizatory o charakterze zasadowym. Najczęściej e. to alkoholany motali alkalicznych. W praktyce postępuje s&ę tak. Ze niewielka ilość metalicznego eodu (0,1-1% masy estru) rozpuszcza się w alkoholu, który me być utyty do alkoholizy i tek przygotowany roztwór alkoholanu ogrzewa się z estrem. Wymagano jest ściśle bezwodne środowisko reakcji.

Najważniejszym przemysłowym zastosowaniem alkoholizy jost przekształcenie terefteianu dlmetylowego w reakcji z glikolem etylenowym w Łereitalon di-0-hydroksyetylenowy, który etanowi produkt pośredni przy wytwarzaniu poiitereftalami 'etyłonu (p. 4.21). w procosie tym, prowadzonym w temperaturze wrzenie pod ciśnieniom atmosferycznym, z układu od-destylowuje się metanol.

Wykorzystując proces alkoholizy, z polioctanu winylu uzyskuje się alkohol poliwinylowy, w tym celu polioctan winylu zadaje eię metanolem w obecności metanolami sodu i ogrzewa w temperaturze wrzenia. Grupy acety-lowe polioctanu winylu reaguj, z metanolem tworz.c octan metylu, który w postaci par opuszcza środowisko reakcyjne.

Alkoholizę wykorzyetuje eię jako jedn. z metod chemicznego przerobu tłuszczów. Poddaj.c tłuezcze reakcji z nizazymi alkoholami w podwyższonej temperaturze, wobec katalizatorów alkalicznych, uzyskuje się jako produkty: glicerynę oraz mleazaninę estrów (np. metylowych lub etylowych) wyższych kwasów tłuszczowych:

CHa-0-C0-CiyHaa	CHa—OH	CH30-C0-C17H3t
OHKO-C. tHj,	♦ 3 CHa0H — — ♦ CM-OH	• CHaO-CO-CłłM,a
CHa-0-C0-C*aHai	CHa—OM	CH30-C0-C17H3ł
Estry ta przeznacza się w procesie redukcji.	często do przerobu na wyższo alkohole tłuszczowe
• Acydoliza jeat .to reakcje estru z następuje w estrze wymiana reszt kwasowych:		kwasom, podczas której
RCOOR* .* .	. R* ’ COOH «—- R* * COOR*	• RCOOH .

Jost to reakcja odwracalna, da j.ca eię w praktyce przeprowadzić do kortca wtedy, gdy kwas twórz.cy aię w czasie roakejl joat lotny i daje alę łatwo ueun.ć z mieszaniny reakcyjna), np. przez destylację.¹ W cola przyśpieszenia biegu reakcji atoauja aię ogrzewanie Ł katalizatory. Rwa-•y przyśpieszaj# reakcję acydolizy w nieznacznym stopniu. Substancjo al-

<19

<19