85143 skanuj0036 (80)

2. Człowiek i przyroda: od zarania dziejów do współczesności 60

(Problemy środowiska człowieka), zawierający udokumentowane dane dotyczące globalnego zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby, tępienia gatunków roślin i zwierząt, rabunkowej gospodarki wodą, ziemią i żywymi zasobami. Raport, którego liczne wątki były przez wiele lat niemal codziennie cytowane w mediach, wstrząsnął opinią publiczną świata i przyczynił się do poważnych debat nad problemem ochrony środowiska przyrodniczego przez rządy i parlamenty większości krajów W rok po jego opublikowaniu Amerykanie zapoczątkowali obchody Międzynarodowego Dnia Ziemi, który był swoistą manifestacją w obronie przyrody.

Najważniejszym elementem raportu U Thanta było zaakcentowanie globalnego zasięgu kryzysu postawy człowieka wobec środowiska, gwałtownie pogarszającego się stanu biosfery oraz braku barier uniemożliwiających dotarcie zanieczyszczeń powietrza i wód do jakiegokolwiek kraju. Uświadomienie zagrożeń o charakterze regionalnym i globalnym zmobilizowało rządy do podjęcia szerokiej współpracy międzynarodowej w celu powstrzymania degradacji środowiska i poprawy stanu biosfery. Z inspiracji U Thanta 5 czerwca 1972 roku odbyła się w Sztokholmie pierwsza światowa konferencja ONZ poświęcona ochronie środowiska z udziałem przedstawicieli 113 państw, obradująca pod hasłem Mamy tylko jedną Ziemię. Uchwalono na Deklaracja niej Deklarację zasad ochrony środowiska, zawierającą uzgodnione stanowiska państw w sprawach moralnych, politycznych i technologicznych związanych z zapobieganiem zanieczyszczaniu powietrza atmosferycznego, wód lądowych i oceanicznych, niszczeniu gleb oraz racjonalizacji użytkowania zasobów przyrodniczych. Kolejne lata zaowocowały licznymi umowami i konwencjami międzynarodowymi, regulującymi zasady korzystania z zasobów środowiska i nakładającymi na poszczególne strony konwencji obowiązek podejmowania wszelkich działań zmierzających do ich ochrony.

Działania te nie przyniosły jednak zakładanych efektów z tej prostej przyczyny, że kraje bogate nie chcą rezygnować z dotychczasowego stylu życia, ambicją krajów rozwijających się jest z kolei możliwie szybkie osiągnięcie poziomu światowych potęg, a krajom biednym przyszłość biosfery jest raczej obojętna w obliczu codziennych zmagań w walce o przetrwanie i wobec konieczności rozwiązywania problemów natury egzystencjalnej. Mimo deklaracji, umów i porozumień międzynarodowych spustoszenia przyrodniczych zasobów biosfery nadal rosną, podobnie jak rośnie liczba głodującej ludności na świecie i powiększają się różnice w dochodzie narodowym między najbogatszymi i najbiedniejszymi krajami świata.

Raport U Thanta zmienił jednak tradycyjne pojmowanie środowiska wyłącznie w kategoriach należnego człowiekowi źródła zasobów naturalnych, dominujące w poglądach takich ekonomistów, jak Adam Smith (1723—1790), David Ricardo (1772—1823) lub Karol Marks (1818—1883). Trzeba jednak dodać, że już John Stuart Mili (1806—1873), jako pierwszy ekonomista na świecie, podkreślił znaczenie środowiska przyrodniczego dla jakości życia człowieka, m.in. jego walorów zdrowotnych, rekreacyjnych, psychologicznych i estetycznych, a znacznie wcześniej inny