dolnicki sam ter
5

rucy^iwcinie srodKOw o charakter zo zwrotnym (przychodów)

Uprawnienia gminy dotyczące pozyskiwania środków finansowych odnoszą się głównie do przychodów budżetowych. Są nimi, zgodnie z ustawą

0    finansach publicznych, dochody zwrotne: kredyty, pożyczki, przychody z emisji papierów wartościowych, określone jako wpływy z operacji czasowych oraz z nadwyżek z lat ubiegłych, określone jako wpływy z oszczędności z lat ubiegłych.

Przychody o charakterze zwrotnym są głównym źródłem finansowania deficytu budżetowego, a więc wydatków nieznajdujących pokrycia w dochodach gminy. Organem właściwym do zaciągnięcia tego rodzaju zobowiązań jest organ stanowiący, którego wola jest realizowana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Gmina jako podmiot publicznoprawny może występować na rynku finansowym zarówno jako oferent wolnych środków pieniężnych zainteresowany w ich bezpiecznym i korzystnym ulokowaniu, jak i podmiot zainteresowany pozyskiwaniem środków dla sfinansowania określonych własnych zamierzeń¹. Z punktu widzenia źródeł finansowania deficytu budżetowego szczególną rolę odgrywa udział jednostek samorządu terytorialnego w rynku kapitałowym.

kredyty

pożyczki

Kredyty i pożyczki są ważnym elementem funkcjonowania tego rynku

1    są one instrumentami, z których jednostki samorządu korzystają najczęściej. Stanowią bowiem dogodne źródło pozyskiwania niezbędnych środków finansowych, zwłaszcza na cele inwestycyjne.

Prawnie zagwarantowana możliwość sięgnięcia do przychodów zwrotnych zwiększa zarówno zakres, jak i elastyczność finansowania potrzeb lokalnych². Przychody te pozwalają pokryć zarówno bieżące niedobory budżetowe, wynikające ze zróżnicowanego w czasie tempa realizacji dochodów i wydatków budżetowych, jaki wieloletnie programy inwestycyjne. Zwłaszcza w przypadku inwestycji są one wręcz konieczne, gdyż finansowanie tego rodzaju zadań z dochodów zwyczajnych gminy (podatki, opłaty lokalne, subwencje, udziały w podatkach) jest często znacznie utrudnione, a dla wielu gmin wręcz niemożliwe. Wynika to z faktu, iż większość tych dochodów jest przeznaczana na pokrycie wydatków związanych z działalnością bieżącą gminy, a działalność inwestycyjna wymaga z reguły dużego zaangażowania środków pieniężnych i to zwykle w krótkim czasie przy jednocześnie wydłużonym okresie zwrotu nakładów inwestycyjnych³.

Pozyskiwanie środków pieniężnych ze zwrotnych źródeł finansowania zadań przez gminy łączy się z obowiązkiem ich spłaty, przy czym dotyczy to nie tylko kwoty głównej, ale również odsetek i prowizji. Stąd sięgnięcie do zwrotnych przychodów jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy w okresie

spłaty tych źródeł w budżecie będzie występować nadwyżka dochodów na wydatkami. W przeciwnym wypadku zaciągniecie kredytu lub pożyczki czy wyemitowanie papierów wartościowych narazi gminę nie tylko na utratę płynności finansowej, ale także zrodzi konieczność ograniczenia wydatków bieżących.

Dlatego też korzystanie ze zwrotnych przychodów jest uzależnione od spełnienia określonych warunków, które gmina musi uwzględnić, sięgając do tych źródeł, aby zapewnić ciągłość realizacji zadań publicznych. Warunki te dotyczą zachowania bieżącej płynności finansowej, minimalizacji kosztów pozyskiwania przychodów zwrotnych czy też konieczności koordynacji bieżących i przyszłych dochodów z przyszłymi zobowiązaniami. Ponadto przychody te powinny być wykorzystywane na finansowanie przede wszystkim wydatków inwestycyjnych, bowiem inwestycje, zwiększając majątek gminy, mogą stanowić w przyszłości dodatkowe źródło dochodów. Natomiast finansowanie tymi przychodami wydatków bieżących stanowi poważne obciążenie budżetu w latach następnych i jest bezpośrednim zagrożeniem dla realizacji nałożonych przez ustawy zadań publicznych⁴.

5. Uzyskiwanie dochodów z gospodarowania mieniem

Istotnym źródłem dochodów gminy mogą być dochody z majątku i praw majątkowych, na które organy gminy mają największy wpływ. Wpływ ten przejawia się przede wszystkim w możliwości ustalania ich rodzajów i wielkości.

Mienie gminy jest odrębne i niepowiązane ani z mieniem Skarbu Państwa, ani z mieniem innych jednostek samorządu terytorialnego, w związku z czym gmina może sama decydować o jego przeznaczeniu i wykorzystaniu. Swobodę rozporządzania tym mieniem zapewnia wprost art. 45 ustawy o samorządzie gminnym, stanowiąc, że podmioty mienia samodzielnie decydują w granicach ustawowych o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych.

Dochodami gminy z gospodarowania nieruchomościami będącymi jej własnością mogą być przecie wszystkim wpływy z tytułu obrotu nierucho- nii mościami⁵. Nieruchomości te mogą być przedmiotem: sprzedaży, zamiany, zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenie, oddania w trwały zarząd, mogą być obciążone ograniczonymi prawami rzeczowymi. Mogą także być wnoszone jako niepieniężne wkłady (aporty) do spółek lub przekazywane jako wyposażenie tworzonych przed-

315

1

   li. Teglei; Cmina na rynku kapitałowym, Finanse Komunalne 1997, nr 6, s. 6 i n.

2

   W. Nykiel, Rola dochodów w równoważeniu budżetów lokalnych, Łódź 1993, sir. 29.

3

“ S. Dudzik, Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego, Zakamycze! 998, s. 316 i n.

4

^l? J. Glumińska-Pawlic, K. Sawicka, Budżet jednostki samorządu terytorialnego, Zielona Góra 2002, s. 140 i n.

5

¹¹¹ Uregulowane przepisami ustawy z. dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.) oraz przepisami ustawy z dnia 29 lipca 1997 r o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. Nr 175, poz. 1459 z późn. zm.).