DSC05047

— rsu& pSSrriSfe F 23.7A^,3j^ar-»; ₂ ^as «• -......

. Hymn). oraz Pleśń świętojańska o^{st1 2}™**-    ,    ]9S6 (stad :

W o j Kochanowski. Fraszki, oprać J- P^c. Urocła^

bfcsiadncŁ    -r (jlewicz, Wro

•f O J- Kochanowski. Odprawa posła² grecfoch, o+r².

— BSIiber wstępu).

^Ł-^VVV    ZAGADKOM² S/CZFOOtOW E

^mcnUrrn kmU Bolwer. klon stoi w obliczu rozprawy z UTogam n»nK'a się do Boga-w łado suiaU o pomoc Myśląc o Najv.\/ \²ygłjs/3 pochwałę Stworo i modli się o pomoc u u>vpeł" mamu woli Bożej Porównanie tego samego psalmu wierszowanego * rmmczaego oek-łanu nieco tajniki warsztatu Reja. W póżniei-ntci wersji poetyckiej autor stara się przedstawić możliwie zwięźle naiwazmęjs/e myśli, które w wersji prozą precyzował i rozwijał Jopow cKiyąc np w formie zdania podrzędnego. W Psałterzu Da-***** utwór n²2poczynają słowa: ..Nakłoń. miły Panie, łaskawie uszy Twoje otaczyw sz> niedostatki moje. a daj łaskawa odpowiedź prosbam rao$<ir.". zas ten sam fragment w ierszem Rej oddał następująco: -Nakłoń Panie ku mnie ucho Twoje, / Wysłuchaj żałosne prośby moje" Nie można jednak na tej podstaw ie wysnuć w niosku, ze Rej przerabiał własne przekłady. Różnice wersji można wyjaśnić przeznaczeniem obu utworów, parafrazow aniem innego psałterza (w przypadku wersji prozaicznej) oraz tym. że pisarz często od nowa tłumaczył odpowiedni fragment Pisma św. Widoczne jest to zw łaszcza w Postylli, w której te same w ersety Okszyc przekłada w rozmaity sposób. W podobnie swobodny sposób postępował z materią psałterzową. Dobrze oczytany w Biblii i ufający swej pamięci Rej mógł więc nie powielać wcześniejszych tłumaczeń.

O Rejowym psałterzu ry chło jednak zapomniano, wersety' biblijne przyswoił niedługo Jakub Lubelczyk (1558), a zaraz po nim Jan Kochanowski < 15“9). Do jego psalmów, do dziś wykonywanych. muzykę napisał wybitny kompozytor Mikołaj Gomółka. Kochanowski jednak w iele zaw dzięczał poprzednikom, w tym Re-jowi⁴ Psałterz Okszy ca wykorzystali także tłumacze Biblii brzeskiej i katolik Leopolita. a prawdopodobnie również Lubelczyk w Wirydarzu krześcijańskim².

„Hejnał świta**. Jest to pierwszy polski hejnał Druczek został odbit>' w krakowskiej drukami Łazarza Andrysowica i składa się z 8 stron. na których prócz tekstu zamieszczono nuty melodii rozpisanej na cztery głosy. Ulotne publikacje w postaci pojedynczych pieśni wraz z nutami były wydawnictwami bardzo popularnymi, zwłaszcza ze można było je zbierać i składać w u iększe całości.

W połowie XVI w., oprócz luźnych pieśni wielogłosowy ch, zaczęły się ukazy wać także zbioiy pieśni Kancjonały te miały na celu utrwalanie nowej nauki, dlatego głów nie redagowali je różnow ler-cy. Zapoczątkował je kalw iński zbiór Jana Zaręby Pieśni chwal Boskich (1558). w którym autorem tekstów był m.in Andrzej Trze-cieski. Muzykę do tekstów Mikołaja Reja. Andrzeja Trzecieskiego i Jakuba Lubelczyka pisali wy bitni kompozytorzy, jak Cyprian Bazylik czy Wacław z Szamotuł.

Folklor stróżowski. z którym należy wiązać powstanie hejnału — przyśpiewki warty porannej — inspirował wielu innych twórców. Zjawisko to było obecne nie tylko w Polsce, lecz także w Czechach, Niemczech czy na Węgrzech. Owe ..budzone piosnki”³' powstały w wyniku połączenia motywów znanych z hymnów średniowiecznych, obrzędowości kościelnej i wspomnianej już pieśni stróżów skiej.

Utwór Reja zawdzięcza popularność prostocie treści i oryginalnemu pomysłowi, by poranna pieśń nawiązywała do przy śpiewki wartowników. Tematyka pieśni: pobudka i pochwała Stwórcy, odpowiadała zapatry waniom różnych odłamów chrześcijan, stąd utwór cieszył się niesłabnącym powodzeniem i był publikowany w rozmaitych zbiorach katolickich i protestanckich (do P93 r. 33 przedruki w różnych śpiewnikach). Nazwisko twórcy, jak często bywa w takich przypadkach, z biegiem czasu zagubiło się. Wprawdzie pierwsze litery' każdej strofy (oprócz pierwszej) czytane pionowo układają się w imię i nazwisko autora, jednakże sam tekst już od XVII w. ulegał zmianom i zniekształceniom, zmieniano

1

‘ Szerzej E. Ostrowska, Rej h ocenie Kochanowskiego [w tejże ] Z dziejó² Języka polskiego i jego piękna, Kraków 1978; por. także J I M ac i u szk o. ibidem, s. 15" i n. Utwór Tumów skiego został zamieszczony przy Psalmach Dawidowych M. Rybińskiego (1617).

2

J T M ac i uszko, ibidem, s. 162.

3

Określenie Grzegorza Knapskicgo z Thcsaurusa (1621).