Image 11 (7)

Na czym polega posługiwanie się kategoriami marginalnymi i dlaczego są one tak ważne dla pojedynczego podmiotu podejmującego decyzję gospodarczą?

W rzeczywistości gospodarczej ludzie szukają zazwyczaj zastosowania rzad-kich zasobów dla osiągnięcia kombinacji wielu rzeczy. Decyzje polegające na przeznaczeniu wszystkich zasobów na wytwarzanie tylko jednego dobra i żadnych zasobów na produkowanie innego są w praktyce wyjątkowe. Również konsument dysponujący określonym zasobem w postaci dochodu poszukuje możliwości zakupienia wielu dóbr, a nie tylko jednego, na który zużyje cały swój zasób (dochód). Decyzje typu wszystko albo nic są w rzeczywistości niezwykle rzadkie.

Rozdzielając zasoby i decydując się na ich zastosowanie do określonej działalności gospodarczej ludzie dążą do osiągnięcia możliwie jak największych korzyści. Producent dąży do tego, aby produkcja wytwarzanych przez niego wyrobów przyniosła maksymalny zysk. Konsument chce osiągnąć maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr, na zakup których zdecydował się podzielić swoje dochody. Dlatego też w procesie gospodarowania pojawia się w nieunikniony sposób problem optymalizacji decyzji.

Konsekwencją decyzji ekonomicznej jest osiągnięcie korzyści (zysku) a także poniesienie określonego kosztu (alternatywnego). Jeżeli zmieniamy decyzję (dokonujemy innego wyboru) wówczas zmieniają się również korzyści oraz koszty.

Zmiana rozmiarów naszej działalności gospodarczej o jednostkę (np. zwiększenie lub zmniejszenie produkcji o jednostkę, zwiększenie lub zmniejszenie konsumpcji danego dobra o jednostkę) sprawia, że korzyść jaką odniesiemy z tej zmiany również zmieni się (wzrośnie lub spadnie). Mówimy wówczas o korzyści (zysku) marginalnej (ZM).

Zmianie działalności gospodarczej o jednostkę towarzyszy równocześnie pewien koszt, który nazywamy kosztem marginalnym lub kosztem marginalnym alternatywnym (KM).

Zmieniając decyzje gospodarcze porównujemy korzyści i koszty marginalne będące konsekwencją zmiany naszej decyzji. Porównywanie korzyści i kosztów (strat) zmusza nas do poszukiwania rozwiązania optymalnego czyli takiego, gdzie różnica między korzyściami i kosztami zmiany decyzji byłaby największa.

ZASADA OPTYMALIZACJI

Podejmując i zmieniając decyzje (wybory) gospodarcze powinniśmy kierować się zasadą optymalizacji, którą w ogólny sposób można przedstawić w formie trzech punktów (tabela 2).

Tabela 2. Zasada optymalizacji

1.	ZM > KM	rozwój działalności
2.	ZM < KM	ograniczanie działalności
3.	ZM = KM	optymalny poziom działalności

Zakładamy, że celem działalności ludzi jest maksymalizacja korzyści (dobrobytu), jakie można osiągnąć z rzadkich zasobów. Dążenie do osiągnięcia tego celu oznacza, iż należy tak długo zmieniać poziom działalności gospodarczej aż nie stwierdzimy, że korzyści wynikające z tej zmiany (korzyści marginalne) zrównają się z kosztem jaki zmiana ta pociąga za sobą (koszt marginalny).

Jeśli oceniamy, że korzyści marginalne są większe od kosztów marginalnych wówczas należy rozwijać realizowaną działalność gospodarczą (produkcję, konsumpcję). W sytuacji odwrotnej tzn. wówczas kiedy oceniamy, że koszty zmiany działalności są większe aniżeli korzyści z niej wynikające, powinniśmy ograniczać rozmiary działalności gospodarczej.

Sytuacją optymalną jest zrównanie się korzyści marginalnych z kosztami marginalnymi (ZM = KM). Oznacza ona osiągnięcie najlepszego z możliwych (w danych warunkach) poziomu działalności gospodarczej. Sytuację taką nazywa się również punktem równowagi podmiotu gospodarczego (producenta, konsumenta).

Z zasady optymalizacji wynika, że jakakolwiek nierówność między ZM i KM zanika wraz ze zmianami poziomu działalności gospodarczej. Jest to wynikiem tego, iż w miarę powiększania rozmiarów działalności zmniejszają się korzyści marginalne natomiast koszty marginalne rosną. Odwrotnie jest w sytuacji spadku poziomu działalności - korzyści marginalne rosną natomiast koszty marginalne zmniejszają się. Przedstawione powyżej zmiany korzyści i kosztów marginalnych związane ze zmianami rozmiarów działalności producenta lub konsumenta wynikają z istnienia dwóch zasad: zasady malejących korzyści marginalnych oraz zasady rosnących kosztów marginalnych.

ZASADA MALEJĄCYCH KORZYŚCI MARGINALNYCH

Istnieje pewna prawidłowość z której wynika, że im większy jest poziom działalności gospodarczej tym mniejsze są korzyści marginalne osiągane z tej działalności.

Przypuśćmy, iż dotychczas nie konsumowaliśmy żywności. Nasze korzyści z konsumpcji żywności (korzyści w postaci zadowolenia jakie daje nam spożywanie żywności) są zerowe. Decydując się na zwiększenie konsumpcji żywności z 0 kg do 1 kg tygodniowo osiągamy określone korzyści (zadowolenie) z podjętej decyzji. Spójrzmy teraz na sytuację, kiedy poziom naszej tygodniowej konsumpcji żywności wynosi 4 kg i decydujemy się na jej zwiększenie o dodatkowy kilogram. Zwiększenie spożycia z 4 do 5 kg przynosi nam korzyść, jednakże jest ona mniejsza aniżeli w przypadku, kiedy nie konsumowaliśmy żywności w ogóle i podjęliśmy decyzję o zwiększeniu konsumpcji z 0 do 1 kg.

Wraz ze wzrostem rozmiarów konsumpcji maleją korzyści osiągane ze zwiększania konsumpcji o dodatkową jednostkę - maleją korzyści marginalne.

Zasada malejących korzyści marginalnych oznacza, iż przy bardzo wysokim poziomie konsumpcji korzyści marginalne będą wynosiły zero. Jest to punkt,

23