Image00043

Poznawcze ragoleMry Iwtcjonaalt ffOłSCzMgO OfMlIrmm 198? IW łJ-SŁ-SlJJI-g

Maria JARYMOWICZ

RÓŻNICOWANIE "JA-INN1" I FUNKCJONOWANIE W ŚWIECIE SPOŁECZNYM

Intensywny rozwój koncepcji poznawczych w psychologii drugiej potowy I naszego wieku prjyezynił się do rozwoju koncepcji człowieka jako istoty [ zdolnej do świadomego sterowania własnym zachowaniem (por. Kozielecki 1976). Wierni takim koncepcjom pozostawali niezmiennie psychologowie radzieccy (por. Leontiew 1977; Rubinsztejn 1961) - w czasach gdy w innych krajach świata dominowały koncepcje dynamiczne, przyznające prymat nieświadomej, popędowo-emocjonalnej regulacji. Pod wpływem rozwoju koncep-| eji poznawczych zapanował - jak mówi Robert Zajonc - "imperializm poznawczy", który sprawił, że coraz powszechniejsze stało się w psychologii ujmowanie wszelkich procesów regulacji w kategoriach odbioru i przetwarzania informacji. Znacząca w polskiej psychologii Regulacyjna Teoria Osobowości Reykowskiego (por. Reykowski, Kochańska 1980) oparta jest na tezie, zgodnie z którą podstawową formą egzystencji osobowości człowieka jest wymiana informacji z otoczeniem (należy jednak zaznaczyć, że człowiek traktowany jest w tej teorii jako podmiot zdolny nie tylko do odbioru i przekazywania informacji, ale także do ich przetwarzania i wytwarzania).

Trzeba podkreślić, że choć zgodnie z nurtem poznawczym bodźce docierające ze świata zewnętrznego stanowią źródło informacji, a regulacja wewnętrzna polega na przetwarzaniu informacji, to nie oznacza to redukowania procesów regulacji do procesów dostępnych świadomości podmiotu (por. Wojciszke 1980). Przeciwnie, ogromny dorobek nurtu poznawczego wykazał nader dobitnie, że podmiot ma tylko ograniczony dostęp do infor-