img087 (18)

82,5 dziano iuż poprzednio ¹ — władza odnosząca się do pewnego przedmiotu, ujętego pojęciowo w sposób powszechny, nie różnicuje się zależnie od poszczególnych różnic, zawierających się w tym wspólnym pojęciu. Tak np. wzrok odnoszący się dp przedmiotu widzenia jako do przedmiotu barwnego nie rozpada się na różne władze wzrokowe w zależności od różnych gatunków barw. Gdyby bowiem istniała pewna władza, która dotyczyłaby białego ujętego jako białe, a nie jako barwne, to różniłaby się od władzy dotyczącej czarnego ujętego jako czarne.

A pożądanie zmysłowe nie odnosi się do dobra ujętego pojęciowo w sposób powszechny; zmysł bowiem nie przyjmuje do świadomości powszechnika. Dlatego części pożądania zmysłowego różnią się wzajemnie w zależności od rozmaitych pojęć dóbr szczegółowych. Tak np. pożądliwość dotyczy właściwej istoty dobra jako sprawiającego rozkosz zmysłową i odpowiadającego naturze, gniewłiwość zaś odnosi się do dobra ujętego jako to, co przeciwstawia się i zwalcza wszystko, co przynosi szkodę. — Wola odnosi się natomiast do dobra ujętego w powszechnym pojęciu dobra. Dlatego w niej, jako w pożądaniu umysłowym, nie wyróżniamy żadnych władz poparte! intellectivi appetitus, qui dicitur voluntas. Quia, sicut supra dictum est, potentia quae ordinatur ad aliąuod obiectum secundum communem ratlonem, non diversificatur per differentias speciales sub dlla ratione communi contentas. Sicut quia visus respicit visibile secundum rationem colorati, non multiplicantur visivae potentiae secundum diversas species colorum: si autem esset aliqua potentia quae esset albi inquantum est album, et non inquantum est eoloratum, di-versificaretur a potentia quae esset nigri inquantum est nigrum.

Appetitus autem sensitivus non respicit communem rationem boni: quia nec sensus apprehendit universale. Et ideo secundum diversas rationes particularium bonorum, diyersificantur partes appetitus sen-sitivi: nam concupiscibilis respicit propriam rationem boni inąuantum est delectabiie secundum sensum, et conveniens naturae; irascibilis autem respicit rationem boni, secundum quod est repulslyum et im-pugnativum eius quod infert nocumentum. — Sed voluntas respicit bonum sub communi ratione boni. Et ideo non diversificantur in ipsa, quae est appetitus intellectiyus, a!iquae

żądawczych, tzn. że w pożądaniu umysł o- 82 wym nie ma odrębnej władzy gniewliwej i pożądliwej. Podobnie w intelekcie nie znajdujemy licznych władz przyjmowania do świadomości, choć jest ich wiele w części zmysłowej.

ODPOWIEDZI NA TRUDNOŚCI

1.    Miłość, pożądliwość itp. mogą być dwojako ujęte. Czasem chodzi tu o pewne uczucia, występujące wraz z pewnym poruszeniem naszej pobudliwości. Takie jest ich powszechne rozumienie i jako takie znajdują się one jedynie w pożądaniu zmysłowym. — W innym ujęciu oznaczają te wyrazy proste poruszenie psychiczne pozbawione uczucia i nie poruszające pobudliwości. Wówczas mamy do czynienia z aktami woli i w tym też sensie przypisuje się je Bogu i aniołom. Ale tak ujęte nie odnoszą się one do rozmaitych władz, lecz tylko i wyłącznie do jednej władzy, którą nazywamy wolą.

2.    Samą wolę można nazwać gniewliwą, gdy chce zwalczać zło nie pod naporem uczucia, ale na podstawie sądu rozumu. Podobnie możemy o niej powiedzieć, że jest pożądliwą, gdyż pragnie dobra. Wówczas miłość i nadzieja potentiae appetitlvae, ut sit in appetitu intel-lectivo alia potentia irascibilis, et alia concu-piscibilis: sicut eliam es parte intellectus non multiplścantur vires apprehensivae, licet mul-tiplicentur ex parte sensu s.

AD PRIMUM ergo dicendum quod amor, concupiscentia, et huius-modi, dupliciter accipiuntur. Quandoque ąuidem secundum quod sunt ąuaedam passioncs, cum quadam scilicet concitationeanimi provenien-tes. Et sic communiter accipiuntur: et hoc modo sunt solum in appetitu sensitivo. — Alio modo significant simplicem affectum, absque passione vel animi concitatione. Et sic sunt actus voluntatis. Et hoc etiam modo attribuuntur angeiis et Deo. Sed prout sic accipiuntur, non pertinent ad diversas potentias: sed ad unam tantum potentiam, quae dicitur voluntas.

AD SECUNDUM dicendum quod ipsa voluntas potest dici irascibilis, prout vult impugnare malum, non ex impetu passionis, sed ex iudicio rationis. Et eodem modo potest dici concupiscibilis, propter deside-rium boni. Et sic in irascibili et concupiscibili sunt caritas et spes;

423

1

1, 59. 4