0156

Bogdan Rączkowski - BHP w praktyce Rozdział 6

Pyły pylicotwórcze. O przedostaniu się pyłu do płuc decyduje wielkość pyłu. Pyły o średnicy powyżej 5 pm prawie w całości zatrzymywane są w górnych drogach oddechowych. Do pęcherzyków płucnych docierają pyły o średnicy 1-3 pm, powodując określone działanie biologiczne. Z punktu widzenia medycznego pylicą nazywamy nagromadzenie pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na jego obecność.

W zależności od rodzaju zmian anatomopatologicznych rozróżniamy pylice:

•    kolagenowe, wywołane działaniem pyłów zwłókniających i charakteryzujące się rozwojem włókien kolagenowych w tkance płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury pęcherzyków płucnych i bliznowatymi zmianami (pył krzemowy, azbestu i aluminium],

•    niekolagenowe, wywołane przez pyły niezwłókniające lub o słabym działaniu zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury pęcherzyków. Reakcja na pył jest potencjalnie odwracalna.

Pyły drażniące. Większość pyłów posiada oddziaływanie drażniące na zewnętrzne części ciała, jak spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych.

Pyły alergiczne. Do pyłów o działaniu alergicznym (uczulającym] należą głównie pyły pochodzenia organicznego, np. pyły bawełny, wełny, lnu, drewna, pyłki kwiatowe itp.

Pyły toksyczne. Pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne w płynach ustrojowych i powodować przez to zatrucia (np. pyły związków ołowiu, miedzi, cynku, manganu, niklu itp.].

Pyły rakotwórcze. Pyły powodujące powstanie chorób nowotworowych. Należą do nich: azbest i ostatnio także pyły drewna twardego buku i dębu.

Ocena narażenia na pył przemysłowy

Podstawą oceny narażenia na pył są wartości NDS pyłów (NDS - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie] podane w [Q276], Najwyższe dopuszczalne stężenie dla pyłów przemysłowych dotyczy całkowitych stężeń pyłu, stężeń frakcji respira-bilnej i ilości włókien o długości powyżej 5 pm.

Pył całkowity. Wszystkie cząstki zawarte w określonej objętości powietrza.

Pył respirabilny. Część masy wdychanego pyłu docierająca do bezrzęskowej części dróg oddechowych.

Włókno. Cząstka pyłu, której długość jest większa od 5 pm, a stosunek długości do średnicy jest większy niż 3 do 1 (na podstawie pomiarów w mikroskopie świetlnym, wyposażonym w urządzenie do kontrastu fazowego przy całkowitym powiększeniu mikroskopu około 500 razy].

Włókna respirabilne. Włókna o długości powyżej 5 pm o maksymalnej średnicy poniżej 3 pm i o stosunku długości do średnicy powyżej 3 do 1.

Próbki powietrza pobiera się w warunkach typowych dla badanych stanowisk i typowego procesu produkcyjnego, zapewniając ich reprezentatywność dla całego dnia pracy lub dla wybranego krótszego okresu. Reprezentatywność próbek można zapewnić przez pomiar ciągły (np. stosując dozymetry indywidualne) w czasie całej dniówki roboczej albo poprzez losowe pobieranie w czasie i przestrzeni zgodnie z Polską Normą.

Wyniki pomiarów stężenia pyłu na stanowisku pracy interpretuje się następująco:

•    gdy górna granica przedziału ufności średniego stężenia ważonego (wskaźnik ekspozycji) przekracza wartość NDS, warunki pyłowe są dopuszczalne,

•    gdy górna granica przedziału ufności średniego stężenia ważonego jest powyżej wartości NDS, warunki pyłowe są szkodliwe.

Dzieląc wartość wskaźnika ekspozycji przez NDS pyłu, oblicza się krotność przekroczenia NDS. Jego wartość jest miarą narażenia na pył.

Dopuszczalne normy pyłów przemysłowych [Q 276]

1 1	Nazwa i numer CAS czynnika szkodliwego dla zdrowia	dopuszczał mg/m^3	re stężenie w^m" 4
1	Pyty zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę powyżej 50%
	[14808-60-7], [14464-46-11, [15468-32-31
	a) pyt całkowity^1	2	-
	b) pyt respirabiiny^2	0,3	_
2	Pyty zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę od 2% do 50%
	[14808-60-71, [14464-46-1], [15468-32-3]
	a) pył całkowity^1	4	-
	b) pył respirabiiny^2	1	_
3	Pyły zawierające azbest (jeden lub więcej rodzajów azbestu wymienionych poniżej):
	-aktynolit [77536-66-4]
	-antofilit [77536-67-5]
	-chryzotyl [12001-29-5]
	- grueneryt (amozyt) [12172-73-51
	-krokidolit [12001-28-4]
	-tremolit [77536-68-6]
	- pył całkowity^1	0,5	-
	-włókna respirabilne^3	-	0.1
4	Pyły grafitu	-	-
	[7782-42-5], [7440-44-0]
	a) pyły grafitu naturalnego:
	- pył całkowity'	4	-
	-pył respirabiiny^2	1	-
	b) pyły grafitu syntetycznego:
	- pył całkowity'	6	-

309