047 (11)

Doświadczenie 2. Wlewamy do słoja 0,5 dm^} bardzo ciepłej wody i rozpuszczamy w niej 50 g siarczanu miedziowego. W okolicach, gdzie woda jesl bardzo twarda, należy użyć wody destylowanej, którą kupuje się w aptekach i na stacjach benzynowych.

Gdy sól rozpuści się całkowicie, wrzucamy do roztworu zwykły kamyk o szorstkiej powierzchni (wapień muszlowy lub piaskowiec). Naczynie stawiamy na podstawce ze styropianu w spokojnym miejscu o stałej temperaturze. Wkrótce widzimy, jak leżący na dnie kamyk zaczyna obrastać kry ształami. Po 3-6 dniach wyjmujemy go z roztworu i ostrożnie osuszamy miękką szmatką. Pozostały w^r słoiku roztwór można wykorzystać w dalszych dośw iadczeniach. Wyhodowane kryształy nie mogą sty kać się z wodą. Należy chronić je także przed kurzem i podwyższoną temperaturą. W sklepach z pomocami szkolnymi można kupić specjalne kasetki o przezroczystych wieczkach, które służą do przechowywania minerałów (łatwiej będzie kupić dla naszych kryształów plastikowe pudełeczka na drobny sprzęt wędkarski).

Opisane doświadczenie uczy nas, jakie prawa przyrody rządzą powstawaniem minerałów we wnętrzu Ziemi. Panuje tam tak wysoka temperatura i ciśnienie, że woda może rozpuszczać np. kwas krzemowy. Ze stygnącego latami roztworu krystalizują ametysty i górskie kryształy. Zasady krystalizacji są jednakże te same. co w naszej szklanej hodowli laboratoryjnej.

Wykorzystujemy:

słój, 3 miseczki szklane, lupę, szorstki okruch wapienia lub piaskowca, siarczan miedziowy.

75. Idealne kryształy ałunu

Kry ształ, by osiągnąć piękny, idealny kształt, musi narastać równomiernie ze wszystkich stron. Nie mogą przeszkadzać mu ani sąsiadujące kryształy, ani naczy nia. Przeprowadzimy dwa dośw iadczenia: jedno będzie polegało na wyhodowaniu zarodków lub kryształów zaszczepiających, drugie na wyhodowaniu monokryształu.

Doświadczenie 1: Kryształ zaszczepiający.

Do 200 cm* ciepłej wody destylowanej dodajemy 40g ałunu (siarczanu glinowo-potasowego) i mieszamy drewnianą łyżką. Obserwujemy, jak małe kryształy powoli rozpuszczają się-na dnie powinno zostać trochę osadzonej soli. Naczynie przykrywamy tekturą, do której są przymocowane dwie nitki wełniane. Powinny one być zanurzone w roztworze. Po około 24 h (godzinach) powstają małe kryształy o kształcie ośmiościanów (oktaedrów). Użyjemy ich do zaszczepienia kry stalizacji. Wybieramy taki kryształek, który ma równomiernie uformowane ściany i krawędzie. Przy mocowujemy go do nylonowej nitki (żyłki wędkarskiej) za pomocą kleju Distal albo za pomocą pętelki (rys. 34).

Doświadczenie 2: Od zarodka do monokryształu.

Do hodowli używamy roztworu nasyconego-najlepiej z naczynia, w którym hodowaliśmy kryształ zaszczepiający. Roztwór znad osadu soli przelewamy ostrożnie do drugiego naczynia. Następnie zawieszamy w nim przygotowany kryształ tak. by niczego nic dotykał. Naczynie ustawiamy na styropianie, w miejscu o stałej temperaturze (np. w piwnicy). Szybkość odparowania możemy regulować za pomocą przykrywki ze szkła lub tektury. Przy silnych wahaniach temperatury' otoczenia kry ształ albo będzie nierównomiernie wzrastał (przy chłodzeniu), albo będzie się rozpuszczał (przy wzroście temperatury). Co 24 h wyjmujemy kryształ z roztworu i oglądamy go. Jeżeli są na nim jakieś obce nawarstwienia, zdrapujemy je ostrożnie drewienkiem.

Monokry ształy możemy hodować według opisanej metody również w innych roztworach - 100 g siarczanu miedziowego w 200 cm⁵ wody albo 200 g winianu sodowo-potasowego w 160 cm-* wody.

Cały proces wymaga więcej cierpliwości niż wy siłku. W przeciwieństwie do w iększości wędkarzy, mamy jednak pewność, że zakończymy pracę wyłowieniem z roztworu pięknego „okazu”.

Wykorzystujemy:

słoiki po dżemie o pojemności 250 cm’ i 500 cm’, żyłkę nylonową, pokry wkę z tektury, nici wełniane, pły tkę ze styropianu. 40 g ałunu, 100 g siarczanu miedziowego lub 200 g winianu sodowo-potasowego.

93