FizykaII56601

5G2

ito kocie do tych doświadczeń szczególniej jest przydatnem, bo bardzo łatwo elektrycznem się staje. Dla tego głaszcząc kota po grzbiecie suchą ręką podczas posuchy, jeżą mu się włosy, które przyciąga ręka nad nim trzymana. W następującym szeregu ciał: siarka, bursztyn, kolofonium, szelak, lak, jedwab czarny, jedwab biały, papier, wełna, szkło, futerko zająca, futerko kota, każde poprzedzające, potarte następnem, dostaje -j- E, ostatnie zaś — E, -i to tem wydatniej,, im odleglejsze od siebie ciała z tego szeregu weźmie się do tarcia; zatem najwydatniej, biorąc do tego siarkę i kocie futerko. Ze zmianą jednak tem-. peratury, lub jakości powierzchni tych ciał, zmienia się też ich porządek w rzeczonym szeregu.

Także przez tarcie ciał ciekłych o stałe może się rozwinąć elektryczność. Drobny deszcz rtęciowy, padając na suchy walec szklanny, wprawia go w stan elektryczny, jak się o tem za ■ pomocą elektrycznego wahadełka nietrudno przekonać. Ztąd tłumaczy się znane zjawisko blasku fosforycznego, uważane nieraz w ciemnem miejscu przy nachylaniu barometru aż do napełnienia rtęcią próżni Torriczellego. Nawet tarcie gazów o ściany ciał stałych wywołuje elektryczność. Prowadząc silny ■prąd powietrza ku powierzchni tafli szklannej, okazuje się na niej -WE, a sucha chustka jedwabna staje się ujemnie elektryczną, jeśli się ją żwawo wywija w powietrzu. Przy wypływamu zgcszczonego powietrza lub gazu z naczyń odosobnionych uważano te ostatnie nieraz tak mocno naelektryzowane, iż dawały iskrę. Tarcie pary, wypływającej z kotłów parowych, o ściany otworu rodzi nieraz bardzo wiele elektryczności, z której można użytkować, odosobniwszy kocieł należycie; co też w nowszych czasach uczyniono, sporządzając tak zwane machiny elektryczne Armstronga, będące stosunkowo daleko silniejszemi źródłami elektryczności, niż inne machiny, polegające na tarciu ciał różnorodnych.

Drugi mechaniczny sposób wzbudzania elektryczności w ciałach jest ciśnienie. Jeżeli trzonkiem szklannym przyciśniemy izolowany krążek metalowy do gumowanej kitajki, a potem go podniesiemy, okazuje on E, a kitajka -f- E. Im mocniejsze było ciśnienie, tym wydatniejszym jest też objaw elektryczności. Tarcie w tem zjawisku żadnego niema udziału, bo suwa-