12706 Str5 (23)

^ Zikkd GeotogB Ogóliw} i M*t*m*tyczn«j

wccłon Ćwiczenia z geologii ooólnej

(5)

Klasyfikacja skał magmowych

W klasyfikacji skał magmowych bierze się pod uwagę dwa kryteria:

(1) warunki powstawania, (2) skład mineralny.

Ze względu na warunki powstawania wyróżnia się:    Ze względu na skład mineralny wyróżnia się:

Skały o wskaźniku barwy mniejszym od 90% są klasyfikowane na podstawie ilościowych proporcji między minerałami jasnymi: skaleniami alkalicznymi, plagioklaza-mi oraz kwarcem lub skaleniowcami.

Klasyfikacja skał o wskaźniku barwy wynoszącym od 90 do 100% opiera się natomiast na proporcjach minerałów ciemnych: oliwinu, amfiboli i piroksenów.

skały głębinowe, powstające na dużych głębokościach, w czasie powolnego stygnięcia magmy, co umożliwia wykrystalizowanie stosunkowo dużych osobników poszczególnych minerałów;

skały subwulkaniczne, powstające przez zakrzepnięcie magmy w pobliżu powierzchni Ziemi; panujące tu niższe temperatury i ciśnienia powodują, że skały tworzą się szybciej niż w warunkach głębinowych, choć wolniej niż w warunkach powierzchniowych;

skały wylewne, powstające na powierzchni Ziemi z wylanej na nią magmy, czyli lawy;

skały żyłowe, występujące w formie stosunkowo cienkich żył pośród innych skał.

Skały głębinowe określa się także mianem skał plutonicznyck/ zaś skały subwulkaniczne i wylewne - mianem skał wulkanicznych.

skały kwaśne (przesycone krzemionką), wykazujące nadmiar krzemionki w stosunku do tlenków metali alkalicznych; nadmiar ten uzewnętrznia się występowaniem kwarcu; skały obojętne (nasycone krzemionką), nie wykazujące ani nadmiaru, ani niedomiaru krzemionki względem alkaliów; skały te nie zawierają więc znaczniejszych ilości kwarcu (wskazującego na nadmiar krzemionki), ale także pozbawione są na ogół skaleniowców (wskazujących na jej niedomiar);

skały zasadowe (= bazytowe) (niedosyconc krzemionką), cechujące się niedomiarem krzemionki w stosunku do tlenków metali alkalicznych; w składzie mineralnym wyraża się to występowaniem skaleniowców (obok skaleni lub nawet bez ich udziału);

skały ultrazasadowe (= ultrabazytowe - ultra-maficzne), złożone niemal wyłącznie (w 90 -100%) z minerałów ciemnych.

Dodatkowo można wyróżnić jeszcze grupę skał skrajnie kwaśnych, do których należą kwarcolity i bogate w kwarc granitoidy. Skały te zawierają ponad 90% (kwarcolity) lub 60 - 90% (granitoidy) kwarcu w stosunku do sumy minerałów jasnych (■* kwarcu i skaleni).

0 Wskaźnik barwy jest to objętościowy udział w skale minerałów ciemnych, tzn. biotytu, amfiboli, piroksenów, oliwinów, cyrkonu, apatytu, tytanitu, epidotu, turmalinów, granatów itp.

Lamprofiry są skałami szarymi i ciemnoszarymi o teksturze drobnoziarnistej, porfirowatej lub

Andezyty są skałami szarymi lub ciem-noszarymi o teksturze porfirowej, z makroskopowo widocznymi prakryształami p lagi oklazó w, amfiboli i piroksenów. Struktura zbita, bezładna, rzadziej fluidalna.

Aplity mają barwy jasne, różo-wawe łub białawe. Tekstura jest drobnoziarnista, niekiedy fane-rokrystaliczno-porfirowa. Struktura zbita, bezładna.

Bazalty są ciemnoszare do czarnych, strukturę mają masywną lub pęcherzykowatą. Tekstura jest najczęściej afanitowa, niekiedy zaś porfirowa z drobnymi, trudno dostrzegalnymi fenokryształami piroksenów i oliwinu.

Dioryty cechują się barwą szarą do ciemnoszarej, niemal czarnej.

Struktura jest zbita,—zwykłe bezładna, rzadziej równoległa lub sfcroidalna. Tekstura z reguły równoziamista, czasem jednak porfiro wata z fenokryształami homblcndy i plagioklazów. Gabra mają barwy ciemne, zie-lonawoczamc lub prawie czarne. Struktura masywna i bezładna, a tekstura równoziamista, często gruboziarnista.

Granitoidy są zwykle jasnoszare (granodioryt) lub różowoszare (granit). Struktura zbita, najczęściej bezładna, rzadziej równoległa. Tekstura średnio-lub gruboziarnista, albo porfiro-wata lub fancrokrystalicz-no-porfirowa z fenokryształami skaleni.

porfirowej z fenokryształami biotytu, amfiboli i piroksenów. Strukturę mają zbitą i bezładną. Pcgmatyty są jasnymi skałami o teksturze grubo- lub bardzo gruboziarnistej, często pismowej. Strukturę mają bezładną, masywną lub miarolityczną.

Perydotyty mają barwę zielonawoczamą, brunatnoczamą lub czarną, teksturę drobnoziarnistą, a strukturę zbitą i bezładną. Bardzo często są częściowo lub całkowicie /serpentyn izowanc i wówczas są zielone, niekiedy poprzecinane żyłkami białego magnezytu.

Porfiry bezkwarcowc są szare, różowawc lub żółtawe, rzadziej czerwonawe lub brunatne. Strukturę mają masywną, bezładną lub fluidalną, a teksturę porfirową z prakryształami skaleni, rzadziej także amfiboli. biotytu i piroksenów.

Porfiry kwarcowe są skałami o różnych barwach i teksturze porfirowej z prakry ształami skaleni i kwarcu, rzadziej biotytu. Struktura jest masywna, bezładna lub fluidalna.

Syenitoidy mają barwy szare, czerwonawoszare (sycnit) lub ciemnoszare (monzonit). Struktura zbita i zwykle bezładna, niekiedy tylko równoległa. Tekstura średnio- lub drobnoziarnista, rzadziej porfirowata.