12927 PZP 1918 1994 s35

i< | o i.ilnicj, zredukowanej jednak do poziomu niesuwerennego członu bloku sowieckiej dominacji.

Obie opcje miały swoje odrębne uwarunkowania i nie nastawiały się na te same wartości w praktyce politycznej i w sferze kulturowej.

()pcję prozachodnią postrzega się jako możliwość spełnienia naszych aspiracji narodowych oraz wartości kulturowych i religijnych w opar-i iu o identyfikację z tym, co ogólnie określane jest jako cywilizacja zachodnia. Opcja prowschodnia natomiast, sięgając po motywy klasowe, szukała też odwołania do tych wartości z zakresu kultury i świadomości narodowej, które wynikają i wiążą się z naszym słowiańskim rodowodem.

W praktyce politycznej próby opierania naszej tożsamości narodowej i kulturowej o Zachód lub Wschód nie były proste, łatwe ani też jednoznaczne. Nasza opcja prozachodnia, choć zwykle kojarzona z możliwością prowadzenia przez Polskę suwerennej polityki, była | różnie odbierana przez niejednorodny w swej strukturze Zachód. Elementem, który przez wieki blokował i zakłócał nasze próby afiliacji z Zachodem był utrzymujący się stan napięcia i wrogości w stosunkach polsko-niemieckich. Znoszenie elementów antagonizujących wzajem- I ne kontakty, ich normalizacja otwierały nam jednocześnie drogę do szerszego dialogu z całym Zachodem. Tak było po części po 1970 roku, a najbardziej pozytywne efekty widać po przełomie 1989 roku.

Inny charakter miały praktyczne komplikacje występujące w naszej opcji pro wschód niej, która w okresie, gdy posiadaliśmy polną suwerenność działania na arenie międzynarodowej, nigdy nic przybrała charakteru oficjalnej koncepcji politycznej państwa. Nastąpiło to w okresie ₍ panowania komunizmu w Polsce w lalach 1945-1989, toteż opcja ta musi być wartościowana nie jako wyraz samodzielnego wyboru w polityce zagranicznej, lecz postrzegana przez pryzmat naszego uzależnienia od interesów ZSRR.

Jednak w okresie PRL, gdy tylko pozwalała na to sytuacja międzynarodowa, próbowaliśmy aktywnie włączać się w nawiązywanie i rozwój kontaktów na osi Wschód-Zachód. W wielu dziedzinach te nasze działania miały znaczenie przełomowe. W sferze politycznej wystarczy wspomnieć choćby wizytę w Polsce prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a, która w początkach doby odprężenia była pierwszą na takim szczeblu w Europie Wschodniej. W sferze gos-

•I.uczej można natomiast wymienić prekursorski - ze względu na i il»; i wartość-kontrakt kooperacyjny z włoskim Fiatem. Począwszy ■ i im rodzin tej idei działaliśmy też bardzo aktywnie na forum KBWE, i ii.i była na kontynencie pierwszą wielostronną płaszczyzną kon-iiuowania ram dla dialogu Wschód-Zachód.

W lalach osiemdziesiątych optyka Wschód-Zachód stała się ponow-t Icmentem polaryzacji poglądów społeczeństwa polskiego. Silna i-./ycja wewnętrzna identyfikowała się i szukała oparcia w wartoś-i. h Zachodu, podczas gdy władze komunistyczne, w warunkach -mżenia swojego monopolu, powoływały się na struktury i mechani 111 \ wiążące kraj ze Wschodem. Stanowiło to jednocześnie dowód .. ,i l,ulania się w naszej historii związków między bipolarnym układem i • .wiecie a ramami naszego systemu wewnętrznego oraz znaczenia li związków.

/ a swoisty paradoks można uznać, że w latach 1945-1989 w stosun-' li Polski z Zachodem, które pod istotnymi względami cechował u 11 U i konfrontacyjny, mocno i skutecznie zabiegaliśmy o regulacje miii - międzynarodowe. Było to widoczne choćby w kontaktach i l N Natomiast w relacjach ze wschodnim sąsiadem, w warunkach iw. i-o ustroju i funkcjonującego układu zależności, szereg nieroz-iiiiych dotąd spraw w naszych stosunkach uległo zawieszeniu i im przykład sprawa Katynia), potęgując poczucie izolacji obu , i. /ciislw. Przykładem nierównoprawności kontaktów międzypań-

-    . \ yi h był eksport polskiego węgla po zaniżonych cenach w latach i«l/it slych, brak przez dłuższy czas regulacji prawnych w sprawie

. imiowania Armii Sowieckiej w Polsce, niekorzystny system roz-i n Imansowych w istotnych dziedzinach współpracy gospodarczej • v icm nakazowo-rozdzielczy stosowany przez ZSRR wobec , . . iw socjalistycznych w zakresie inwestycji strategicznych, a także ul kooperacji i specjalizacji produkcji.

i i • zwyciężenie tego niekorzystnego dla naszych interesów naro-

-    • \ ' li sianu rzeczy stało się po 1989 roku ważnym elementem

i u p służących budowaniu na nowych zasadach naszych stosun-- z- Wschodem. Szczególne znaczenie mają w tym kontekście l>i.iwiio-międzynarodowe, wyznaczane zawartymi traktatami . 11/ni i dobrosąsiedzkiej współpracy, jak również wyjaśnienie i" i"'le śnych spraw naszych stosunków w przyszłości.

73