15494 IMG46

mc ideiHylikowmiie wymaga umieniu ikulnlkowogo poziomu icsolwcrit'', który o^j właściwego pliku Opis obiektu (metadanc). przygotowany dli resolwera, poj^, wyszukiwarce na odnalezienie konkretnego obiektu. Usługi resolwera polegają m ^ Umywaniu użytkownika do odpowiedniego (na przykład najnowszego) cgzempln_r. obiektu, Przekicrowywamejest zwykle niewidoczne dla użytkownika (Tonkin 200K|.

Technologia rcsolwcrów wykorzystana została w systemach pośredniczących, okrcitu jących miejsce, w klótym obiekt może byt^{1 2} odnaleziony, Najhardziej znanym przykłady tych prac jest Digital Objed Idenlifier (DOI”), oparty na rcsolwcrze Handle", W op^L o DOI utworzony został Cros>Rcf\ serw is pozwalający na tworzenie odnośników po_n,j d/y wydawcami W ten sposób DOI zapewnia syniaklykę dla niezmiennego idcntyfikin₀ ra, skierowującego do zidentyfikowanego obiektu (Chandrakar 2006, s. 446).

Zaprezentowane rozwiązania pozwalają na tworzenie odnośników od metadanych ,|₍, opisywanego obiektu, jednak nie biorą pod uwagę uwarunkowań użytkownika, u_lĄl golnie jego uprawnień do korzystania ze wskazanego obiektu, który może być dosięh,,.. z wielu miejsc, w których stosuje się różne zasady dostępu, w tym opłaty. Biblioteki J ukowc zazwyczaj zaw ierają umowy na prenumeratę czasopisma w formie elektroniczne lub leż na dostęp do serwisu agregatora. Użytkownik biblioteki, posiadający bczplui_ny dostęp do zakupionych (zaprenumerowanych) przez bibliotekę obiektów, będzie zaskoczony niepoprawnym odnośnikiem i żądaniem zapiały w przypadku, gdy spróbuje uzy. skac dostęp do tych obiektów w innym miejscu (na przykład w księgami internetowej) Problem ten, wynikający z potrzeby dostarczania odnośników do egzemplarza obiektu do którego użytkownik ma uprawnienia lub do jego wersji Open Access, znany jest jako problem „odpowiedniego egzemplarza" [Beit-Aric i in. 2001).

Próbą jego rozwiązania jest OpenURL, ujednolicający syntaktykę odnośników. j_es( to protokół, który pozwala na łączenie różnego rodzaju zasobów: metadanych w bazach danych i OPAC z opisywanymi dokumentami pełnotekstowymi [Zhu 2004, s. 254], Meta. dane zasobu, takie jak jego ISBN, autor, tytuł są kodowane w postaci URL, co pozwala na twor/eme powiązań pomiędzy zasobami informacji a usługami serwisówGBC, Biblioteki naukowe i inne instytucje udostępniają rewolwery, kupowane lub tworzone we własnym zakresie, interpretujące OpenURL. Wykorzystywany jest on przez dostawców baz danych do przesyłania metadanych do rcsolwcrów linków, które skierowują zapylania OpenURL do odpow iednich serwisów, udostępniających pełne teksty. Identyfikator ten został w swojej otwartej wersji szeroko zaimplementowany przez społeczności związane z informacją naukową. Serwisy udostępniające pełne teksty, takie jak czasopisma elektroniczne, wykorzystujące odnośniki z bibliografii załącznikowych czy też serwisy abstraktowych baz danych z odnośnikami do pełnych tekstów, nie muszą wysyłać zapytania do strony określonego czasopisma, ale mogą skierować je do resolwera OpenURL w instytucji użytkownika. Ogólnie mówiąc OpenURL definiuje kilka elementów opisu (pól), które przekazują informację bibliograficzną do serw era Web. Częścią resolwera OpenURL jest zazwyczaj

Jt)^u/ł ,._c |)OI, ani nn odwrót Są to raczej uzupełniające się technologie, które nic*^zl,s _n być wraz i lokalnymi usługami przekierowującymi, pozwalającymi na dostęp

. " /jwicrająca dane o obiektach elckiromc/nych, udo*l|pnnnych w danym 'iii w iii/1 informacjami o ipotobic kodowania odnośników do wielkiej lic/by i"¹*'* 'i^ironic/nych, zarówno publikowanych komercyjnie, jak i w Oprni Aaew OpenURL mogl) być udmiępniane na mromicli Web erwitów (»lł( Napr/y . _slJrc/_fl narzędzie zwane Cilntion Linker, pozwalające użytkownikowi kon-Sl ' ^ _|(,_c/nu wprowadzanie metadanych za pomocą odpowiedniego formularza _u|_sm\vic tworzony OpenURL wysyłany jc»l do resolwera Sf*X, dzięki czemu N*^W gikowi przedstawiane iq serwisy przydatne / punktu widzenia wprowadzonych

<_nych,

inc**¹ j OpenURL w dużej mierze wynika z jego prostoty |l)ahl, Banerjee, Spaln 2006, „n być jednak stosowany do przekazywania metadanych w ograniczonym j, 451- _c|_l0Cj_B| możliwe sij rozszerzenia, polegające na przykład na zastosowaniu DOI /‘*U^tSlf|!₁,_nja dostępu do dowolnych informacji o z robić i do samego zasobu OpenURL

'.losu

wr |r_Ciu o technologię OpenURL, w środowisku bibliotekarzy i wydawców powstał ' °l |_nf₀ URI⁴¹. Wykorzystuje on URI wyłącznie w roli identyfikatora, a więc ni-^ j i nic stosowanego do innych celów, na przykład do wyszukiwania. URI pozwala ^msta identyfikację zasobów w obrębie globalnej architektury Web. Wykorzystywany ^1,1 vy identyfikator zasobów informacyjnych, posiadających identyfikatory w publicz-W przestrzeniach nazw, takich jak LC Contro! Number czy DOI, ale nie mających jL_cj ^prezentacji w URI. Dzięki temu identyfikowane zasoby informacyjne mogą być *Vv^vvanc 1 '/stosowaniem technologii Web, takich jak XLink, RDF czy mapy pojęć'

/Lrfc »w/^w)-

' Upomnieć można także o próbach łączenia identyfikatorów obiektów cyfrowych identyfikatorami osób, które są pomocne w rozwiązywaniu takich problemów jak od-Lnianie osób o tym samym nazwisku, zmiana nazwiska przez autora, różne formy tej _mj.j nazwy osobowej. W tym zakresie prowadzone są różne eksperymenty; wymienić można prace nad połączeniem OpenID⁴’ dla autorów z DOI w celu łączenia autorów z ich tekstami.

Nie istnieje technologia pozwalająca stworzyć niezmienny identyfikator obiektu cyfrowo w takim sensie, w jakim termin ten używany jest w stosunku do bibliotek tradycyjnych. Jest to spowodowane głównie przez fakt, że długotrwałość większości schematów identyfikatorów zależy w znacznym stopniu od zdolności dostawcy obiektów do ich stałego udostępniania i aktualizacji. Oferowanie identyfikatora obiektu poprzez dany resolwer oznacza potrzebę długotrwałej obsługi również resolwera. Wybór odpowiedniego rozwiązania w tym zakresie wpływa na poziom dostępności tej części infrastruktury GBC.

* Zazwyczaj w bazie znajdują się takie metadanc, jak: tytuł czasopisma, nazwa wydawcy/agregaton czasopisma, ISSN, rok wydania, URL strony, z której czasopismo może być przeszukiwane.

" hllp.info-uri.info/registry/docs/misc/faq.hlml.

¹¹ Mapy Pojęć (czasem nazywane mapami tematycznymi) służą reprezentacji i wymianie wiedzy. W postaci grafu prezentują charakterystyki formalne tekstów wraz z ich relacjami bibliograficznymi, instytucjonalne i personalne powiązania twórców tekstów oraz pojęcia zawarte w tekstach [Sosińska-Kalata 2008, s. 113]. Tworzone zgodnie z normą ISO/IEC13230:2003 Topie Maps. Information Technology.

" OpenID jest zbiorem protokołów i specyfikacji, umożliwiających tworzenie zdecentralizowanych systemów obsługi tożsamości cyfrowej, kontrolowanej przez użytkownika Jest on oparty na URI. OpenID pozwala na logowanie się do wielu serwisów przy pomocy jednego hasła oraz tworzenie wirtualnych wizytówek http openid.net oraz http://openid.pl.

137

1

¹⁴ Rcsolwcr (o program, który ujmuje się wysianiem zapylania do serwerów nazw (mj! jcnw)

2

dostarczeniem odpowiedzi (informacji) o pytaną domenę internetową. Udziela informacji na pytania zadawane przez komputery - klientów. Resolwer odczytuje OpenURL I wyszukuje informacje w nim zawarte w bibliotecznej bazie danych dla określenia ich dostępności, Następnie wyświetla informację użytkownikowi o tym, czy pozy cja znajduje się w bibliotece i o sposobie dostępu (np. dostęp online, wypożyczalnia międzybiblioteczna). Istnieje wicie rewolwerów dostarczanych przez firmy komercyjne: Rcsorce Linker (Ulrich*), LinkResonrcc (EBSCO), Discosery Resolver(Endeavor), Web8ridge(lnnovative), LinkSolver(Ovid), Serials Solution Anicie Linker(ProQucst), SFX (Ex Libris) i in.

’’http://www.doi.org/.

^M http://www.handle.net/.

” http://www.crossref.org/.