18364 skanuj0017 3

26 l Prognostyka międzynarodowa...

Przewidywanie przyszłości można klasyfikować i oceniać pod wieloma względami. Do nąjważniejszych można zaliczyć:

•    podstawy filozoficzne i metodologiczne (paradygmaty),

•    metodykę sporządzania,

•    stopień „uspołecznienia" (zakres podmiotowy),

•    zakres przedmiotowy,

•    charakter i pilność zapotrzebow ania,

•    horyzont czasowy,

•    stopień katcgoryczności,

•    uwikłanie polityczne.

W intencji odróżnienia różnych rodzajów i form przewidywania przyszłości trwa proces różnicowania się terminów, które powinny wspomóc komunikację nic tylko wewnątrz środowiska prognostycznego, ale i poza nim. Kilkadziesiąt lat temu R. U. Ayrcs wyróżnił trzy rodzaje przewidywań:

1)    prognoza {forecasi) - wypowiedź na temat przyszłości o rozsądnie wysokim poziomic wiaiygodności, przyjmującn na ogól pewne założenia ograniczające w sensie warunku niczmieniająccgo się lub wolno zmieniającego się otoczenia (np. zakłada się, że nie będzie wojen ani kryzysów);

2)    projekcja (projecilon) - niepewna wypowiedź o przyszłości na ogół dotycząca jednej z całej grupy możliwości;

3)    predykcja (predieilon) - apodyktycznie, bez zastrzeżeń podawana wypowiedź o przyszłości lub zdarzenia jeszcze nie obserwowanego²*.

W okresie zimnej w ojny sporządzono wiele prognoz o charakterze społeczno-gospodarczym. demograficznym i politycznym. Zdecydowana większość z nich była nietrafna. Stanowiło to jeden z powodów przeniesienia wysiłku prognostycznego z przewidywania konkretnych wydarzeń w określonym miejscu i czasie w kierunku bardziej .-miękkiego”, elastycznego prognozowania, które w ostatnich dwóch-trzech dziesięcioleciach przybrało postać prognozowania typu „foresighf* iforesight - przezorność, zapobiegliwość, daleko-wzroczność). Zgodzono się co do tego. że „kategoryczne prognozy i dokładne obrazy przyszłości z reguły się nic sprawdzają. Zresztą w prognozowaniu nie chodzi o to, by przewidzieć konkretną przyszłość, ale by stymulować myślenie o niej, o jej wariantach i opcjach, o szansach i okazjach rozwojowych, o barierach i zagrożeniach, o skutkach, zwłaszcza tych niepożądanych. nieplanowanych, ubocznych, oddalonych w czasie. Stąd nacisk na symulacje komputerowe, analizę trendów, opracowywanie wielowariantowych scenariuszy”²’.

Niełatwo określić, czym jest prognozowanie typu ..foresight". Najkrócej mówiąc, jest to aktywne przewidywanie przyszłości, a więc nie tylko określanie możliwych przyszłych wydarzeń, ale też zaplanowanie odpowiednich

“Por R.u tym, ftoęmammtommmmMutpia*o»xuutt»*ęoattm*w9.rwt. w*

utwi |97J. t 45-46    i działań. które pozwolą lepiej dostosować się do lego. co się może wydarzyć, a w szczególności do zminimalizowania zagrożeń. Chodzi w nim nie lylc o szczegółowe przewidywanie, ile o nakreślenie różnych możliwych wizji przyszłości*.

Godzi się podkreślić, że prognozowania typu „foresight" nic da się rozpatrywać wyłącznie w kategoriach naukowych metod przewidywania przyszłości Foresight jest czymś więcej, jest tnkże instrumentem podejmowania dccy/ji politycznych zaliczanym do kategorii „strategie intelligence". Fonslght bywa także dużym przedsięwzięciem społecznym - platformą dyskusji i forum współpracy badaczy', przemysłowców, decydentów i opinii publicznej, metodą budowania porozumienia co do priorytetów badawczych i technologicznych, nauką zbiorowego myślenia o procesach długofalowych, metodą koordynacji planów dotyczących rozwoju nauki i techniki. Pod wieloma względami bliski jest stra-icgic/ncmu planowaniu rozwoju nauki i techniki stosowanemu m.in pr/e/ amerykańskie stany⁹'-.

1.6. Podejścia i metody prognostyki międzynarodowi)

Prognozowanie w ogóle, w tym prognozowanie międzynarodowe, nic jot nauką. Jest raczej zespołem procedur, metod i technik badawczych, ukłfruft kowanym na lepsze zrozumienie przyszłości. Celem studiów prognostycznych jest nic lylc przewidywanie konkretnych wydarzeń w przyszłości, ile mcsicmt' pomocy w podejmowaniu lepszych decyzji poprzez dostarczenie szciokn-itu zakresu różnych możliwych światów. Ważniejsze jest przy tym to, c/.y bftdft nia prognostyczne pomagają decydentom, a nic to, czy prognozy są dobre, czy złe.

Najogólniej biorąc, prognozowanie jako sposób przewidywania przyszłości może być:

•    racjonalne;

•    nieracjonalne.

O przewidywaniu powiemy, że jest racjonalne, gdy proces budowy pro* gnozy opiera się na logicznym rozumowaniu przechodzącym od analizy zbioru faktów należących do przeszłości, czyli od przesłanek (faza diagnozowania) do wniosków (faza określania przyszłości). Przewidywanie racjonalne może być naukowe (oparte na regułach naukowych) lub zdroworozsądkowe

W grudniu 2006 roku minister nauki i szkolnictwa wyższego uruchomił Narodowy Program l iHctight. obejmujący ir/y połą badawcze: /.równoważony Rozwój Polski. Technologie Informacyjne oraz Bezpieczeństwo (wwwfnrwighi ptiNka2020.pl).

^M Por. raport nmcrykdtofcwj Admtiu*u«cii Rozwoju Gospodarczego pl. Selencr and /.. /»*»•• fafy Sh nieuk rUmmng Ctajjśąt Selmami* Op/HMiuHtty (1997); przytaczani n: J. Ko/hiwaki, /Vi»X«o/mwwr ft-t-łigAr js.i.u 2000 plus" 2000. nr 2, >- UJ. Żab leż: I. J. JmióiIi. Ahtlemr    badaniu pnmMd typa famlgHi, INI* PAN, War-

inwiłDÓł-