18907 Zdjęcieb6

zek z oznaczanymi wydarzeniami, sytuacjami i _z-Wiakami    |11

Gdybyśmy spróbowali przedstawić graficznie bio. grafię jednostki ludzkiej, to otrzymalibyśmy uporządkowany pod względem czasoprzestrzennym zbiór linio- ' wy szeregu wydarzeń i sytuacji występujących we wzajemnych relacjach i powiązaniach. Niektóre z tych wydarzeń mają charakter pewnego rodzaju punktów* granicznych oddzielających poszczególne odcinki drogi życia ludzkiego. Dane punkty graniczne wyznaczane są przez wydarzenia natury społecznej, jak: narodziny, uzyskanie dojrzałości, zawarcie związku małżeńskiego, podjęcie pracy zawodowej, wstąpienie do organizacji politycznej czy społecznej itp. Wydarzenia te akcentowane są czynnościami rytualnymi specyficznymi dla tej wspólnoty społecznej, której pełnoprawnym członkiem staje się dana jednostka ludzka. Są to obrzędy o charakterze inicjacyjnym, którym jednostka podlega niezależnie od własnej woli. Wynika to stąd, iż są to obrzędy ustalone -przez daną wspólnotę społeczną, wynikające z jej obyczajów i służące ustaleniu miejsca poszczególnych jednostek w jej kręgu. Cała ta grupa obrzędów stanowi bardzo istotny aspekt w kształtowaniu osobowości jednostek ludzkich poprzez ukazywanie im praw i obowiązków, jakie nakłada na nich fakt wejścia do danej grupy społecznej i tym samym uzyskania określonego statusu społecznego. Każdy z tych obrzędów symbolizuje więc zmienność sytuacji jednostki w społeczeństwie.

Odmienną grupę stanowią obrzędy izolacyjne, których zasadniczą istotą jest rytualizacja takich wydarzeń, jak: ukończenie szkoły i wyższej uczelni, pożegnanie żołnierzy odchodzących w stan rezerwy, pożegnanie praoowników odchodzących na emeryturę czy wreszcie pożegnanie zmarłego członka społeczności

(obrząd pogrzebowy). Są to wprawdzie również obrządy dotyczące wydarzeń oddzielających poszczególne etapy drogi życia ludzkiego, ale posiadają one charakter wyprowadzania jednostek z określonych wspólnot społecznych.

W ramach obrządów inicjacyjnych i izolacyjnych realizowane są przez człowieka potrzeby uroczystego podkreślania przełomowych momentów w jego życiu, potrzeby społecznej afirmacji własnej osobowości poprzez emocjonalny związek z innymi ludźmi oraz kolektywnego przeżywania osobistych stanów radości czy smutku. Potrzeby te wynikają z natury społecznej człowieka i stanowią zarazem jeden z zasadniczych elementów istoty człowieczeństwa. Emocjonalne życie jednostki ludzkiej i przeżywane przez nią stany emo-cjonalno-psychiczne stanowią także odzwierciedlenie stopnia jej zaangażowania wobec innych ludzi, ich spraw i problemów, jak również stanowią wyraz jej stosunku do otaczającej ją rzeczywistości społecznej i przyrodniczej. Tak szeroko rozumiana panorama życia duchowego człowieka w zasadniczy sposób rzutuje na procesy kształtowania się jego osobowości. Obrzędowość oddziaływając na sferę przeżyć emocjonalno--psychieznych przyczynia się do zaspokojenia wielu wyższych potrzeb jednostek i zbiorowości społecznych oraz służy kształtowaniu u nich pożądanych postaw.

W tej sytuacji niezbędne stają się działania celowo zmierzające do wytwarzania warunków odpowiednich dla zaspokajania tych stale wzrastających potrzeb w ramach danej struktury życia społecznego. Wytwarzając takie warunki można oddziaływać pośrednio na kształtowanie określonych stereotypów postaw i zachowań ludzkich. Dochodzimy w tym miejscu do ujawnienia istoty zwyczajów, obrzędów i świąt jako specyficznych form symboliki społeczno-kulturowej.

21